Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
Wstęp
regionalizująobszarzainteresowaniazgodniezzasadamiobserwacjiethnicvio-
lence32.Obfitośćiróżnorodnośćmateriału,masowośćźródełprasowychiroz-
proszenieichwwieluarchiwachnawschodzieizachodzieEuropyskutecznie
zniechęcajądopodjęciaszczegółowychstudiównadpogromamipoczątkuXXw.
WięcejwiemyjużowydarzeniachwKiszyniowie,OdessieiKijowie
33
.Za
sprawąbiałoruskichbadaczylepiejrozumiemy,costałosięwHomluw1903r.,
choćwciążdalekonamdopełnegorozpoznaniaspołecznegomechanizmutego
aktuprzemocy34.Dotejporyjednak(iwpewnymstopniusłusznie)niepod-
jętowłaściwiepróbyszerokiego,syntetycznegoomówieniapogromówŻydów
wRosjiwpoczątkuXXw.Zakładając,żeszacunkiprzygotowaneprzezShlomo
Lambrozę–któryblisko30lattemujakojedynyzmierzyłsięzpróbązbior-
czegoujęciategotematu–wmiarędobrzeoddająprzynajmniejrządwiel-
kości(Lambrozawyliczaponad600pogromówwlatach1903-1906),tona
podstawietychkilkulepiejrozpoznanychprzypadkówniesposóbprzesądzać
ocałejreszciezdarzeń.Szczególniewzakresieichgenezyimechanizmów.
DotychczasowahistoriografiaposługujesięustalonąprzezSzymona
Dubnowaperiodyzacjąmasowychaktówantyżydowskiejprzemocy.Wybitny
żydowskihistorykpodzieliłjenafale,uznając,żedrugaznichmiałamiejsce
wlatach1903-190635.RozpocząłjąpogromŻydówwKiszyniowie,azakoń-
czyłyatakiwBiałymstokuiSiedlcach.Powstającaliteraturaprzedmiotunie
tylkoutrzymałatenpodziałchronologiczny,alenawetniepodjęładyskusji
UnderstandingEthnicViolence.Fear,HatredandResentmentinTwentieth-centuryEasternEurope,
red.R.D.Petersen,Cambridgeetal.2002.
32T
.Buchen,AntisemitismusinGalizien.Agitation,GewaltundPolitikgegenJudeninderHabs-
burgermonarchieum1900,Berlin2012;D.Staliūnas,EnemiesforaDay.AntisemitismandAnti-Jewish
ViolenceinLithuaniaundertheTsars,Budapest–NewYork2015.
33E.Judge,EasterinKishinev:AnatomyofaPogrom,NewYork1992;S.Zipperstein,Pogrom.
KishinevandtheTiltofHistory,NewYork–London2018;R.Weinberg,Anti-JewishViolenceand
RevolutioninLateRussia:Odessa1905[w:]RiotsandPogroms,red.P
.R.Brass,NewYork1996,
s.56-88;idem,ThePogromof1905inOdessa:ACaseStudy[w:]Pogroms:Anti-JewishViolencein
ModernRussianHistory,red.J.D.Klier,S.Lambroza,NewYork2004,s.248-290;idem,Workers,
Pogroms,andthe1905RevolutioninOdessa,nTheRussianReview”1987,t.46,z.1,s.53-75;
N.M.Meir,Kiev.JewishMetropolis.AHistory,1859-1914,Bloomington–Indianapolis2010,
s.122-128;idem,“TheSwordHangingoverTheirHeads”:TheSignificanceofPogromforRussian
JewishEverydayLifeandSelfUnderstanding(TheCaseofKiev)[w:]Anti-JewishViolence.Rethinking
thePogrominEastEuropeanHistory,red.J.Dekel-Chenetal.,Bloomington2010,s.111-130.
34W
.Michied’ko,AntijewriejskijepogromywBiełarusiwnaczaleXXwieka:gieniezis,motiwy,
ispołnitieli[w:]JewrieiwGomiele:koniecXIX–naczałoXXwiekow.Matieriałyknauczno-tieorieticze-
skojkonfieriencyi21sientiabria2003g.,Gomel2004,s.82-90;W
.Rajski,Kaketobyło?(Gomiel,
29awgustai1-2sientiabria1903g.)[w:]JewrieiwGomiele…,s.91-97;J.Basin,«WtorojKiszy-
niew»iobszczestwiennajamyslRossiinaczałaXXwieka(K100-letijugomielskogopogroma)[w:]Jewriei
wGomiele…,s.97-105.
35Sz.Dubnow,Pogromnyjeepochi[w:]MatieriałydlaistoriiantijewriejskichpogromowwRossii,
t.1:DubossarskojeiKiszyniewskojedieła1903goda,red.Sz.Dubnow,G.Ja.Krasnyj-Admoni,
Pietrograd1919,s.IX-XV
.
