Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
tachzkancelariikijowskiegogenerała-gubernatora,zktórychprzynajmniej
częśćniezachowałasiędodzisiaj.
BardzocennymźródłemokazałasiępracaWładimiraMieszczerskiego,
wktórejopisałonswojewrażeniazpodróżypoKrajuPołudniowo-Zachod-
nimlatem1869r.15Mieszczerskimiałokazjęzapoznaćsięzsytuacjątam
panującątakżewlutym1864r.Szczegółowyopistejpodróżyzawarłwspi-
sanychpóźniejwspomnieniach16.Natomiastrelacjazpodróżyw1869r.
stanowiswegorodzajupodsumowanieefektówrządówrosyjskichwkraju
womawianymokresie.
Drugączęśćksiążkistanowiwybórmateriałówźródłowych.Otwierago
notatkaAnnienkowazgrudnia1863r.,wktórejprzedstawiłonplandziałań
zmierzającychdoosłabieniażywiołupolskiegoiwzmocnieniarosyjskiego.
Pozostałepięćdokumentówtoraportygenerałów-gubernatorówostanie
powierzonegoichzarządowikraju.NikołajAnnienkowprzygotowałtylko
jedentakiraport,obejmującylata1863-1864.Kolejneczteryraportyza-
wierająwynikidziałalnościgenerała-gubernatorakijowskiego,podolskiego
iwołyńskiegogenerała-adiutantaAleksandraBezakawokresieodstycznia
1865dokońcalistopada1868r.Takaliczbasprawozdańbyłaspowodowa-
nachęciąprzedstawienianietylkoswoichosiągnięćadministracyjnychna
obszarzeKrajuPołudniowo-Zachodniego,lecztakżepropozycjikolejnych
działańipotrzebnychdoichrealizacjirozwiązańprawnych.Raportybyły
przygotowywanezapewnewzwiązkuzjegowyjazdamisłużbowymidoPe-
tersburga.SprawozdaniamiałybyćprzedstawianeAleksandrowiII,anastęp-
nietrafiałypoddyskusjęczłonkówKomitetuMinistrów.Nakażdymznich
znajdująsięadnotacjeumieszczoneprzezcara.
Wartośćpoznawczatychdokumentówjestbardzowysoka.Autorzynie
tylkoopisywaliwnichnajważniejsze-zichpunktuwidzenia-wydarzenia
wkraju,lecztakżeprzedkładalipostulatyzmian.Nieoznaczatojednak,żedo
treściraportówpodchodzićnależybezkrytycznie.Jużwlutym1868r.minister
sprawwewnętrznychPiotrWałujewsłuszniezauważył,żebłędemwładzcen-
tralnychjestopieraniewiedzyoguberniachzachodnichwyłącznienarapor-
tachadministracjilokalnej,którejwimięzadowoleniazwierzchnikówiprze-
forsowaniaswoichpostulatówzdarzasięmanipulowaćfaktamiiliczbami17.
Lekturaźródełpozwalaocenić,ilemiejscaiuwagipoświęcalizarządcy
krajukwestiipolskiej.Nawetdziałaniapozornieniezwiązanezpolityką,ta-
15В.П.Мещерский,ОчеркинынешнейобщественнойжизнивРоссии,t.2,Санкт-Пе-
тербург1870.
16В.П.Мещерский,Моивоспоминания,t.1,Санкт-Петербург1897.
17RGIA,f.908,op.1,d.104,k.105-106.
