Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
ArturŁawniczak,MałgorzataMasternak-Kubiak,ArturPreisner
swojąprzyczynęwprzekonaniuDubanowicza,żenależyPiłsudskiegoodsunąćod
władzy,doczegomożesięprzydaćparlamentaryzm
58,apopozbyciusięgłównejper-
sonalnejprzeszkody,możnabędzienapoważniesięzająćuzdrowieniemustroju.
Wartoprzypomnieć,żejednymześrodków,jakiezalecałwtymdługofalowymproce-
sienaprawyRzeczypospolitej,byłTrybunałKonstytucyjny
59.
JeżelichodziowspółudziałwkształtowaniuustrojupolitycznegoodrodzonejPol-
ski,towkładDubanowiczapolegałnatym,iżbyłonautoremsporejczęści
60orazrefe-
rentem,coprawdawyjątkowonieentuzjastycznym
61,oficjalnegoprojektuKonstytucji
58„ZobawyprzedwyboremPiłsudskiegonaprezydenta,Dubanowicz,akcentującykoniecznośćistnie-
niasilnejegzekutywy,dążyłdoskupieniawładzywykonawczejniewosobieprezydenta,alewodpowie-
dzialnymprzedparlamentemrządzie”:J.Faryś,A.Wytor,Edward…,op.cit.,s.71.
59„DubanowicznależałdonajbardziejkonsekwentnychwPolscezwolennikówTrybunałuKonstytu-
cyjnego”:ibidem,s.146.Podolskipolitykwieszczynastąpienieciągłychiskutecznychatakównaustawę
zasadniczą,„jeżelinastrażynienaruszalnościkonstytucyiprzezzwyczajneustawyczyuchwałyniestanie
czynniksądowniczywpostaciTrybunałuKonstytucyjnego,uposażonywmocorzekaniaosprzeczności
ustawzkonstytucyąorazwmocuchylaniaustawsprzecznychzkonstytucyą.BrakTrybunałuKonstytucyj-
negojestpierwszymistotnymbrakiemnowejKonstytucyi”:ibidem,s.24.Pozamachumajowymkonse-
kwentniepisałtak:„wPolsceobokpełnej,rzeczywistejniezależnościsądownictwacywilnegoiwojskowe-
gojestTrybunałKonstytucyjnyjakostróżprawnościustawkrajowych,ichzgodnościzKonstytucją,ko-
niecznymhamulcemwszechwładzyparlamentarnej,warunkiempraworządnościipanowaniaprawa”:
E.Dubanowicz,NaprawaustrojuPolski,[w:]E.Dubanowicz,S.Stecki,S.Stroński,Ustrójpaństwapol-
skiego,Warszawa1927,s.6.PodobnypostulatznalazłsięwdeklaracjiRadyNaczelnejStronnictwaChrze-
ścijańsko-Narodowego,którejDubanowiczbyłprominentnymczłonkiem,zlutego1926r.:„uchylenie
stanurzeczy,wktórymprawomożebyćgwałconeprzezustawy,idaniewtymwzględzieorzecznictwu
sądowemuoparciaoTrybunałKonstytucyjny”:P.Döerre,Kustałemuustrojowipaństwapolskiego,czyli
dziejeStronnictwaChrześcijańsko-NarodowegowIIRzeczypospolitej,[w:]„ProFideRegeetLege.Pismo
KlubuZachowawczo-Monarchistycznego”1998,nr2,s.20.
60„Ustalono,żezagadnieniaformypaństwa,podziałuwładzistanowiskamiędzynarodowegoPolski
opracujeE.Dubanowicz[…].Rozdziałowładzywykonawczejobejmującywszczególnościproblemy
wyboruizakresukompetencjinaczelnikapaństwa,organizacjirząduiodpowiedzialnościministrówopra-
cowaćmieliB.FichnaiE.Dubanowicz[…].TrybemzmianykonstytucjizająłsięE.Dubanowicz”:
S.Krukowski,Geneza…,op.cit.,s.132.
61„Samprof.Dubanowicz,prezessejmowejkomisjikonstytucyjnej,głównywspółtwórcaustawy,
wprzemówieniuswymprzedostatnimgłosowaniemSejmustwierdził,żekonstytucjastanowićbędzie
«zaledwieminimumtego,copaństwomusimieć,abyżyćirozwijaćsię»,anawet–schodzi«poniżejtego
minimum»”:W.Pobóg-Malinowski,NajnowszahistoriapolitycznaPolski,Gdańsk1970,t.II,1914–39,
s.541.NiecopóźniejspiritusmovensKonstytucjiwypowiedziałsięwtensposób:„Sejmkonstytucyjny,
złożonywogromnejprzewadzezelementówdotwórczościpaństwowejnieprzygotowanychinieoświeco-
nychaniezmiernieradykalnych,znajwiększątrudnościądałsięnagiąćdouchwaleniaKonstytucjizbliżo-
nejzaledwieformalniedoustrojówpaństwkulturalnych”:E.Dubanowicz,Naprawa...,op.cit.,s.3.Na
pytanie,czemukonstytucjaorazkreowanyprzezniąsystempolitycznybyłynatakniskimpoziomie,mało-
polski„państwowiec”odpowiedziałkrótkoidobitnieparęlatpóźniej:„obecnyustrójpaństwowyzostał
utworzonywatmosferzebolszewizmu”:ibidem.Podkonieclat30.przedstawicielendeckich„młodych
gniewnych”podobnieująłzagadnienie,wskazującnanieuchronnośćpowstaniawówczasustawyzasadni-
czejotakimanieinnymcharakterze:„konstytucjaz1921rokubyławówczesnejepocepanowania
wświeciepowiewówrewolucyjnych,zarównojakwilsonowskiego,liberalnegofrazesu,czemśnieuniknio-
nem[…]niemożnabyłouniknąćtego,żePolskaprzeszłaprzezconajmniejkilkoletniokresobowiązywa-
niawniejkonstytucji,mającejtakijakonazarysogólny”:J.Giertych,Owyjściezkryzysu,Warszawa
1938,s.229.WtakiejoptyceDubanowiczjawisięjakoten,któryuczestniczyłwtworzeniuzłejkonstytu-
cji,abyniedopuścićdopowstaniajeszczegorszej.
