Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PrawokonstytucyjnenaUniwersytecieLwowskimwokresiemiędzywojennym
25
administracjiwPolsce.Podstawymateryalneizasadyorganizacyjneadministracji
terytoryalnejnastopniachpośrednich.WrokuzamachumajowegowPoznaniuwyda-
noinnejegodzieło,amianowicieRewizyękonstytucji.Wartojeszczewspomnieć
opracy,któraukazałasięweLwowiedwalatapóźniejpodtytułemZzagadnieńkon-
stytucyjnych.Ograniczeniawsposobiewykonywaniaprzezparlamentprawaodpowie-
dzialnościministrów.W1929r.wstolicywschodniejMałopolskipojawiłasiębro-
szurkapodpodobnymtytułem,amianowicie:Zzagadnieńkonstytucyjnych.Wzmoc-
nieniewładzywykonawczej.Nienależyteżskazywaćnazapomnieniewarszawskiej
rozprawkiz1919r.,zatytułowanejOnaprawiepodstawgminyiozbliżeniubudowy
gminygalicyjskiejdoustrojugminnegowcałejPolsce,jakrównieżwydanychwtym
samymrokuopracowańOdobrąKonstytucyęorazWsprawieSądówpokojunazie-
miachpolskich.TetrzypracewydanoweLwowie.Wreszcietrzebawspomniećonapi-
sanejwspólniezJ.SteckimiS.StrońskimksiążceUstrójpaństwa,którazeszłazpras
drukarskichw1927r.wWarszawie.
AutortychwszystkichdziełbyłnapoczątkuIIRPzwolennikiemdemokracjiprzed-
stawicielskiej
53(choćwkrótcezacząłpiętnowaćtozjawisko)54isystemuparlamentar-
no-gabinetowego
55,aleszybkodostrzegłjegowady56,wtymrównieżwkonkretnej,
polskiejodmianietejmetodysprawowaniawładzy
57.Tapozornaambiwalencjamiała
53„Głosowanieludowe,plebiscytzwężaniewątpliwiewpraktycepoledziałanianormalnegoustawo-
dawstwa.Cowięcej,wzałożeniuswemgodzionowpodstawęuprawnieńparlamentu.[…]zasada,na
którejsięonoopiera,godzitaksamowewszelkieinne,pośrednieorganawładzypaństwowej.Idziewięc
takdaleko,żezaniądokońcazdążyćniepodobna[…].Droga,naktórąwchodzimy,przyjmującgłosowanie
ludowe,prowadzitedywkrainęułudy.Lepiejniewchodzićnaniąwcale,skorosięzniejzawrócićmusi
wcześniejczypóźniej[…].Głosowanieludowepodważaparlamentaryzm,utrudniajegopracę,alezastąpić
goniejestwstanie.[…]Nierzadkowynikgłosowaniadajewynik,dajerezultatwprostniedorzeczny.[…]
Ustawodawstwapaństwowegoniegodzisięzatemopieraćnasystemie,któryprowadzidohazardulub
zwyczajnegogłupstwa.[…]Ustawodawstwotrzebazostawićcałeciałomustawodawczym”:E.Dubano-
wicz,RewizyaKonstytucyi,Poznań1926,s.44–48.
54LwowskiparlamentarzystazwidocznymupodobaniemprzytaczanastępującyfragmentzdziełkaKa-
rolaBenoistLaParlamentarité:„Despotyzmwładcyznałwzględyizwłoki,którychnieznatyraniazgro-
madzenia,gdyżpierwszywierzywswąprzyszłość,drugiezaśmapoczucieswejniestałości.Tamtenjest
cierpliwy,widzącsięniewzruszalnym,tojestnapastliwewpoczuciuswejznikomości;dręczyjenieustan-
niemyślopowrociedonicości[…],gdzieżznaleźćobronęprzedbezkształtnąibezgłowątyraniąkilkuset?
[…]Niechodzioto,bysięuwolnićodtychczyinnychparlamentarzystów,musimysięocalićprzedchoro-
bąparlamentu”.NastępnieDubanowiczzadajedramatycznepytanie:„Czyunasjestlepiej?”,poczym
udzielajeszczedramatyczniejszejodpowiedzi:„Obawiamsię,żegorzej”:ibidem,s.13–15.
55Okazujesięnawet,żeDubanowiczbyłtym,któryjakopierwszypropagowałwPolsceparlamento-
krację:„dużywpływwywarławydanaw1917r.pionierskawliteraturzepolskiejpracaE.Dubanowiczapt.
Rządygabinetu,wktórejznalazłyomówienieizostałyspopularyzowaneteoretycznepodstawyrządów
parlamentarnych”:M.Pietrzak,RządyparlamentarnewPolscewlatach1919–1926,Warszawa1969,s.43.
56„Parlamentniezdolnydoproduktywnejpracydlapaństwastajesięzczasemniezdolnymnawetdo
wykonywaniapraw,któresięjemuwustrojupaństwowymnależą.Stajesięnieużytkiemszkodliwym
izbędnym,nadktórymorganizmzdrowegospołeczeństwaiwyższa,żelaznalogikarzeczymusząprzejść
doporządkudziennego”:ibidem,s.11.Zdającsobiesprawęzewentualnościfatalnychskutkówzbytniego
rozrostuparlamentaryzmu,„DubanowiczakcentowałpotrzebęistnieniawPolscesilnejegzekutywy,ale
chciałwładzęwykonawcząskupić[…]wodpowiedzialnymprzedparlamentemrządzie”:S.Krukowski,
GenezaKonstytucjiz21marca1921r.,Warszawa1977,s.310.
57Niektórezjegopostulatówbynajmniejniestraciłynaaktualnościimożnabyjeinextensoużywać
hicetnunc,np.:„Możliweibardzopożądanejest[…]częściowechociażbyścieśnienienazbytwybujałego
prawanietykalnościposelskiejwSejmie,azwłaszczapozaSejmem,dogranicnormalnych,przyjętych
winnychpaństwach”:ibidem,s.71.
