Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
Prawaczłowieka.Współczesnezjawiska,wyzwania,zagrożenia
Trudnoustalić,kiedywłaściwierozpoczynasięhistoriaprawczłowieka-ichniewspół-
czesneteorieipierwszennamiastkinormatywne”sięgająbowiemczasówantycznych,azda-
niemniektórychnawetprehistorycznych.Wartopodkreślić,żegenezaprawczłowiekama
zasadniczodwaaspekty-filozoficzny(związanyzetykąiaksjologią)oraznormatywny
(związanyzpowstaniemiewolucjąregulacjiprawnychdotyczącychtejtematyki)1.Wcza-
sachstarożytnychwątkifilozoficzne,któredziśzaliczylibyśmydotematykiprawczłowieka,
rozwijałysięwramachkulturygreckiej,rzymskiejijudeochrześcijańskiej.Średniowiecze
wEuropiezaowocowałorozwojemkoncepcjistrictechrześcijańskich,jakrównieżpierwszy-
mi(naraziedośćszczątkowymi)prawnymiregulacjamiwtymzakresie.Jużwówczaspoja-
wiłasię(równieżnagruncienormatywnym)koncepcjaprawadooporuwobeczłejwładzy.
Okresnokołooświeceniowy”zkoleiprzyniósł-wrazzdokonanymjużwrenesansiezwrotem
kuczłowiekowi-rozwójiugruntowanielaickiejkoncepcjiprawanaturalnego.Powiązałją
równieżztakistotnymidlawspółczesnychprawczłowiekapojęciamijaknumowaspołeczna”
,
nindywidualizm”
,nliberalizm”czynegalitaryzm”
.Pojęciesuwerennościprzeniesionezostało
zwładzyiwładcynaludziiczłowieka.PodkoniecXVIIIstuleciawEuropie(Francja)iAme-
rycePółnocnej(USA)powstałynowożytneaktyprawne(zpoczątkuoniewiążącymcharak-
terzedeklaracji)regulującetematykęprawczłowieka,którestałysięterminemprawniczym,
expressisverbiswyrażonymwprzepisach.OdwiekuXIXzaczęłysięonepojawiaćwkon-
stytucjachposzczególnychpaństweuropejskich(tzw.konstytucjonalizacjaprawczłowieka).
Korespondowałotozpojawieniemsiępozytywistycznejmyśliprawniczej,akcentującejnie
tyleaksjologiczne,iletetyczneuzasadnienieobowiązywaniaprawa2.NaprzełomieXIXiXX
w.rozpoczęłosięteżumiędzynarodowianie,czyliinternacjonalizacjaprawczłowieka(po-
czątkowozwłaszczawkontekściekonfliktówzbrojnych).
Przełomwrozwojuprawczłowieka-przynajmniejwkontekścieichjurydyzacji3-stano-
wiłwiekXX,azwłaszczaokrespoIIwojnieświatowej,którejbodajżejedynympozytywnym
skutkiembyłwzrostmotywacjiideterminacjiwposzukiwaniuikształtowaniumechanizmów
-wtymtakże,amożenawetprzedewszystkimocharakterzeprawnym-zdolnychdoskutecz-
negozapobieganiapowtórzeniusięwojennychdoświadczeńzzakresułamaniaprawczłowieka.
Wracającdogenezyfilozoficznej-akonkretniepodstawyaksjologicznej-niejestrów-
nieżjasneźródło,zktóregoteprawasąwywodzone.Zgodne,choćwyraźnienpozapraw-
nicze”
,awłaściwienpozatetyczne”założeniegłosi,żeznajdująoneswójpoczątekioparcie
-zanimujętojewprzepisykonstytucjiczyumówmiędzynarodowych(czylinspozytywizo-
wano”)-wfundamentalnejaksjologiispołecznejorazwpojęciuczłowieczeństwaigodno-
ściludzkiej4.Nadajetowymiarwalidacyjny(nadającymocobowiązującą)przekonaniom
1
Wartowspomnieć,żeprof.K.Drzewickirozróżniłwprocesierozwojuprawczłowiekafazęidealizacji,koncep-
tualizacjiijurydyzacji-za:R.Kuźniar,Prawaczłowieka.Prawo,instytucje,stosunkimiędzynarodowe,Warszawa
2006,s.14.
2
Jeślichodziochrześcijańskąkoncepcjęprawczłowiekawwersjinowożytnej,jesttotematnaosobneopracowa-
nie,niniejszenawiązujebowiemprzedewszystkimdowariantulaickiego.Szerzejnatematjejrozwojuzob.m.in.:
F.Compagnoni,Prawaczłowieka.Geneza,historiaizaangażowaniechrześcijańskie,Kraków2000,s.21inast.;H.
Skorowski,SDB,Prawaczłowieka,[w:]Słownikspołeczny,red.B.Szlachta,Kraków2004,s.967-969.Zliteratury
najnowszej:M.Rusecki,Kościółkatolickiwobecprawczłowieka.Osobaijejgodnośćpodstawąprawczłowieka,
[w:]J.Jaskiernia(red.),Wpływstandardówmiędzynarodowychnarozwójdemokracjiiochronęprawczłowieka,
Warszawa2013,s.102-120.
3
K.Motyka,Prawaczłowieka.Wprowadzenie.Wybórźródeł,Lublin2004,passim.
4
Interesującerozważanianatemattegopojęciazob.:G.Lohmann,Menschenwürdeals„Basis“vonMenschen-
