Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
Kontekstpoznawczy
rozróżnieniamagiiiireligiiutrudniająanalizępraktykreligijnych,którejcelem
jestheurystyczneichujęcie.Zamagicznebadaczpowinienuznawaćjedynie
to,cozatakieuchodziwspołeczności,wktórejprowadzibadania.
Wartopodkreślić,żestosunkowoodniedawnaantropolodzyzwracają
uwagęnietylkonaproblematycznośćpojęciamagii,aleteżnaniedorzeczność
stosowaniapojęciafetyszyzm,odpoczątkujegopojawieniasięwjęzykukolo-
nizatorów,którzy–niejednokrotniesaminoszącnaszyimedaliki–oskarżali
Afrykańczykówoto,żeciwierząwamulety,awięcsąbałwochwalcami(Latour
2011b,s.42).Pojęcietosłużyłodozdeprecjonowaniakultui–jakzauważa
HartmutBöhme:nEuropejscychrześcijanieniezawszeświadomiestosowali
wodniesieniudofetyszyzmutesameargumenty,któreprzeciwpogańskiej
idolatriiwysunęlijużTertulian,AugustyniTomasz,aktórerówniedobrze
dałybysięzastosowaćdoichwłasnychidolatrycznychpraktyk”(Böhme2012,
s.167).Coniezmiernieistotne,etnografowie11zaczęlipodobniepostrzegać
katolickieczymożliwedozaobserwowanianaprowincjipraktykireligijne
iporównywalijezafrykańskimfetyszyzmem,któregoniestaralisięzrozu-
miećizobaczyćwszerszymspektrum.Wichocenachprzypisywaniematerii
sprawczościwiązałosięzwielomacechaminegatywnymi,jak:niemoralność,
naiwność,niedojrzałość,przesądnośćczyfanatyzm.Jakwidać,doświadczenie
towpłynęłonawielelatnasposóbmyśleniaantropologóworeligiibadanych
społecznościinajejwartościowanie.
miastowyibezpośredniskutek,realizujacysięwświeciedoczesnym?Jeślitakbybyło,wówczas
uzdrowieniareligijneiwszelkiecudanależałobyzaklasyfikowaćjakopraktykęmagiczną.To
jednakwydajesięsprzecznezichczęstospotykanymemicznympostrzeganiem.Naogółteż,
jeślisamiaktorzyspołeczni(dlaktórychreligiajestzłożonazrytuałówmogącychprzynieść
natychmiastowydoczesnyskutek)posługująsięsłowemnmagia”,tomająnamyślijedynie
negatywnedziałaniamającekomuśzaszkodzić,awyzwalającedemoniczne,negatywnemoce.
Definiowaniemagiijakozachowańnastawionychnanatychmiastowydoczesnyskutek(iwten
sposóbróżniącesięodnastawionejnadoskonaleniemoralnejednostki)odzwierciedlazatem
protestanckouprzedzonenaniąspojrzenie.Wszelkiepróbyteoretycznegoodróżnianiareligii
odmagiisąuwarunkowanedziejowoitymsamymniemogąmiećcharakteruuniwersalnego
(Asad1993).Dlategoobecniezazwyczajantropolodzyużywająterminu"magia"jedyniejako
kategoriiemicznej,używanejprzezaktorówspołecznychwśródktórychprowadząbadania.
Nieposługująsięniąjużjednakpoto,abyopisaćzajejpomocązjawiska,któreniepasują
doichwyobrażeńoreligii.Próbująraczejzmienićteostatnie.
11JaksłuszniezauważaHartmutBöhme,istniałypewneróżnicemiędzykatolikamiaprote-
stantamiwoceniefetyszyzmu:katolicyuznawaligozaprzesąd,protestanci–dostrzegali
podobieństwamiędzypewnymirytuałamikatolickimiafetyszyzmemafrykańskim,ponieważ
takżekatolicyzmniebyłwedługnichwolnyodpraktyknmagicznych”.
