Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
1.Przyczynypożarów
Napopularnośćdrewnianegobudownictwamiaławpływtakżetradycja24;
niekiedydostrzeganonawetjegozaletyzdrowotne25.
Drewnianazabudowaprzeważałazwłaszczanaprzedmieściachwiększych
ośrodkówmiejskich,gdziezamieszkiwałazwykleuboższaludność,oraznatere-
niemniejszychmiastimiasteczek.Drewnianychbudynkówniebrakowałotakże
wobrębiemiejskichmurówdużychmiast;otoczonenimibyłyczęstonp.kościoły
26
.
Zwyklezdrewnakonstruowanotakżetzw.podcienia(podsienia),tj.ogra-
niczonesłupkamilubfilaramiotwartenazewnątrziprzykrytekrzyżowymi
sklepieniamizadaszeniaprzedproży,znajdującesięwdolnejczęścirynkowych
kamienic.Odśredniowieczalokowanownichwejściadokupieckichstraganów
ikramów
27
.Zracjifaktu,żewczasiepożarubardzoułatwiałyonerozprzestrze-
nianiesięognia,nakazywanoniekiedyichlikwidację.Przykładowo:powielkim
pożarzeLwowaw1527r.magistratzarządziłichzburzenie28;wlatach1536-
1544podobnądecyzjępodjęływładzestołecznegoKrakowa29.
Podobnierzeczsięmiałazdrewnianymikramami,jatkamiiinnymistałymi
miejscamisprzedaży,znajdującymisięczęstonamiejskichrynkach.Ionezwyk-
lepaliłysięwczasiepożarów,stądwładzepaństwowelubmiejskienakazywały
usuwaćjezcentrówmiastlubprzebudowywać.WKrakowiew1568r.zabro-
niononp.stawianiadrewnianychkramówwrynku30,wWarszawiezaśnaka-
zanow1639r.likwidacjędrewnianychbudrynkowych31.
Większyproblemstanowiłytzw.zatyłki,czyliindermachy(niem.
Hinterngemacht),któreznajdowałysięnazapleczuwielumiejskichdomów
ikamienic.Totuzlokalizowanebyły,zwyklewyłączniedrewniane,zabudowania
gospodarcze:browary,słodownie,piekarnie,kuchnie,warsztaty,wozownie,spi-
chlerze,stajnie,aniekiedytakżestodoły,chlewyiobory
32
.Całkowiteusunięcie
24DObrawszymiejscedobudynku,więcjużgotujcoprędzejmateryią-pisałnp.Łukasz
Opaliński.-Alerzeczesz,iaką?Odpowiadamjeżelipodługzwyczajupolskiego,drzewo.Tym
najwięcejbudujemy,alemoimzdaniemźleinieuważnie.-AleżezwyczajniePolacylubią
bezwielkichzawodówiprędkobudować,odrzewianychbudynkachmówićbędę”(cyt.za:
Ulicki2019,s.98).Por.Kwak1987,s.42.
25Tazbir2002,s.163.
26Por.Gąsiorowski2001,s.81;Husarski1953,s.21.
27Por.Historiakulturymaterialnej1978,t.III,s.234;Motylewicz1993a,s.214;Pęc-
kowski1934,s.43;Sygański1901-1902,t.I,s.232;Walawender1935,s.76*;Zajęcki2014,
s.185-186;Żurek2018,s.66.
28Por.Memoriałpożaru1927,s.17;Walawender1935,s.76*.
29Prawa,przywilejeistatuta1885-1909,t.I,cz.1,nr61,nr112;Bieniarzówna,Małecki
1984,s.39;Jelicz1966,s.67;Ptaśnik1949,s.488-489.NatomiastwKaliszuzakazano
budowypodcieniwdomachrynkowychw1610r.(Zajęcki2014,s.185-186).
30Prawa,przywilejeistatuta1885-1909,t.I,cz.2,nr571.Rozporządzenietoniebyło
chybarespektowane,skorowinstrukcjiposelskiejz1643r.szlachtakrakowskadomagałasię
właściwietegosamego(ASWK1953,t.II,cz.1,nr106,s.285).Por.Zajęcki2014,s.178-179.
31Por.Giedroyć1915,s.5;Motylewicz1993a,s.211.Zob.Szaflik1979c,nr22,s.19.
32DziejePoznania1988,t.I,cz.1,s.293;Opas1992a,s.574;Rusiński1961,s.165;Sygań-
ski1901-1902,t.I,s.240-242;Ziemialeszczyńska1966,s.96;Żerek-Kleszcz1989,s.162.
