Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Poststalinizm.Ideologiaiutopiaepoki
Wyjątkowośćkomunizmuwyrażałasięnietylkowradykal-
nymprzyspieszeniuhistorii,aleteżwprzekonaniuocałkowi-
tymzdeterminowaniuprocesuhistorycznego.Byciekomunistą
wXXw.oznaczałowiaręwto,żeniemażadnegoinnegosen-
sownegopomysłunażyciejakwłaśniezostaćkomunistą,ponie-
ważpostępdziejówwnieuniknionysposóbzmierzakukomu-
nistycznemuideałowi.Ztejperspektywyludzkieżyciemasens
tylkowtedy,gdyprzebiegawzgodziezobiektywnymtokiemhi-
storii.Nawetjeśliwposzczególnychfazacheuropejskiegokomu-
nizmupoglądtenpojawiałsięzróżnąsiłąizwłaszczawmomen-
tachkryzysu,jaklata1956i1968,podawanybyłwwątpliwość,to
przekonanie,żeHtrzebawziąćudział”iHmaszerowaćzkolekty-
wem”pozostałoznamiennącechąkomunistóważdogorzkiego
końca,którynastąpiłuschyłkuXXw.
Kulminacyjnymmomentemkomunistycznejwiarywprzy-
szłośćbyłokresstalinizmu.JakstwierdziłJochenHellbeck
wmonografiipoświęconejdiarystycewstalinowskimZSRR,
ośrodkiemkomunistycznejpodmiotowościstałosiępragnie-
niemłodychkomunistów,bywpisaćsięwwielkąhistorięra-
dzieckiejrewolucji7.Nawetjeślientuzjazmtenosłabłpośmier-
ciStalina,towolapodporządkowaniasięponadjednostkowemu
kolektywowipozostałaosiąkomunistycznejsamoświadomości.
WdominującejdzisiajinterpretacjikomunizmujakoHupad-
ku”właśniestalinowskierozumieniehistoriiuważasięzato,co
wkomunizmiebyłoHautentyczniekomunistyczne”,wpoststali-
nowskimrealnymsocjalizmiedopatrującsięstopniowegoroz-
padukomunistycznejtożsamości,którymiałbyutorowaćdrogę
domniemanemuoportunizmowi.Uważasię,żepo1956r.wza-
sadzieniktjużniewierzyłwHprawdziwykomunizm”.
Opoststalinowskiejświadomościkomunistycznejwiemyjed-
nakżebardzomało.Większośćdyskusjitoczonychprzezbada-
czyhistoriikomunizmunadalopierasięnadwubiegunowym
munistischenZukunftsdiskurs,w:DieSpurdesSputnik.KulturhistorischeExpe-
ditioneninskosmischeZeitalter,red.I.J.Polianski,M.Schwartz,Frankfurtam
Main2009,s.119–134.
7J.Hellbeck,RevolutiononMyMind.WritingaDiaryunderStalin,Cam-
bridge(MA)2006.
18
