Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Genezaifunkcjonowaniestaropolskiegosejmu…
17
waneśladylegacjikrólewskichnasejmiki,wzmiankiświadcząceosporządzaniu
instrukcjidlaposłówifinansowaniuichmisji23.
Omawiającpoczątkiipostępypolskiegoparlamentaryzmu,wartoteżpodjąć
próbęukazaniategoprocesuwścisłymzwiązkuzrozwojemmyślipolitycznej
powstającejwkręguuczonychAkademiiKrakowskiej.Elementemakademickiej
refleksjiustrojowej,mocnoosadzonejwkoncepcjachstarożytnychiśrednio-
wiecznychautorytetów,poczesnemiejscezajmowałakoncepcjapaństwajako
organizmu,któregoorgany,harmonijniezesobąwspółpracując,miałydospeł-
nieniakonkretne,właściwesobierole24.Głowąbyłmonarcha,odktóregobardzo
wieleoczekiwano.Miałbyćstrażnikiemładu,bezpieczeństwaidobrapoddanych,
reprezentującymsobąnajważniejszecnoty-roztropność,sprawiedliwość,umiar-
kowanieimęstwo.Istotnymwątkiemintelektualnychrozważańbyłypowinności
władcy.Krakowscyuczeniniemieliwątpliwości,żemonarchamusisięporuszać
wwytyczonychprawemgranicach,podkreślającrangęswoistegozobowiązania
zaciąganegowrazzezłożeniemprzysięgikoronacyjnejipotwierdzeniempraw
królestwa.Byłyonerównież,podobniejaknadawaneprzywileje,elementempoli-
tycznegokontraktuzwiązanegozelekcyjnościąjagiellońskiegotronu25.
Wtymmiejscuwypadazwrócićuwagęnajeszczejedenaspektopisywa-
nychprocesów,czylinarozwójświadomościpolitycznej.Nabierającycorazbar-
dziejsystematycznegocharakteruudziałszlachtywżyciupolitycznymsprzyjał
zacieśnianiuwewnątrzstanowychwięzi,wytwarzaniupoczuciawspólnoty,któ-
rejideowymsymbolembyłarespublica.Pojęcieto,początkowoobecnejedynie
wakademickichtraktach,przenikałom.in.zapośrednictwemprawadocoraz
szerszychkręgówodbiorców,stającsięfundamentemkanonuwartościspaja-
jącychszlachtęzróżnychstronKrólestwa,elementembudowaniatożsamości
politycznejstanuszlacheckiego26.
Wartodołożyćstarań,bywąteknarodzinideirepublikańskiejwspólnoty
pojawiłsięwszkolnejnarracji,np.poto,byzerwaćzfunkcjonującymciągle
(nawetwśródstudentówhistorii)stereotypempodkreślającymegoizmstanowy
szlachtyibrakzrozumieniadlasprawpaństwa-oczywiściewewspółczesnym
rozumieniutegosłowa.Ciągledośćmocnozakorzenionejest,utrwalonewcza-
sachPRL,przekonanie,żetylkomonarchaijegootoczeniekierowalisięwswych
działaniachinteresempublicznym.Szlacheckienatomiastmyśleniecechował
partykularyzmidoraźność.Jesttoobraz,który,przynajmniejwodniesieniudo
czasówjagiellońskich,niejestprawdziwy.
Nazakończenierozważańdotyczącychgenezysystemuparlamentarnego
należypoświęcićsłówkilkakonstytucjinihilnoviprzywołanejwzapisach
23W.Uruszczak,PoselstwosejmowewdawnejPolsce.Posłaniec,mandatariusz,posełnarodu,DCza-
sopismoPrawno-Historyczne”2009,t.61,z.1,s.47-63.
24K.Ożóg,KrólwrefleksjiuczonychpolskichXVwieku,w:KrólwPolscewXIViXVwieku,red.
A.Marzec,M.Wilamowski,Kraków2006,s.7-39;J.Choińska-Mika,Obywateleuwładzy...,
s.31-32.
25Zob.W.Uruszczak,MonarchiaJagiellonów...,s.19-24.
26J.Choińska-Mika,Obywateleuwładzy...,s.32.
