Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Genezaifunkcjonowaniestaropolskiegosejmu…
15
Czynnikiemprzyspieszającymkształtowaniesięinstytucjiparlamentarnych
byłypozatymwojnyzkrzyżakami,którychprowadzeniewymagałoczęstego
odwoływaniasięwładcydoszerszychwarstw,pozyskiwaniaaprobatydlaswo-
ichdziałań.WidaćtowpolityceJagiełły,którejcechącharakterystycznąbył,jak
zauważaWojciechFałkowski,Dwyraźnyudziałkonsultacji,popieraniadecyzji
wspólnychiuwzględnianiaopcjiradyorazreprezentantówspołeczeństwapoli-
tycznego”17.Koniecznośćporozumiewaniasięzeszlachtąsprzyjałarozwojowi
mechanizmówirozwiązań,którebyterelacjeułatwiały,tzn.istniejącychod
schyłkuXIVw.ifunkcjonującychrównolegle-sejmów,sejmikóworazsejmów
prowincjonalnych.
Wświetlebadańnieulegawątpliwości,żezapanowaniaKazimierzaJagiel-
lończykastanowiłyonejużintegralnyelementkrajobrazupolitycznegoKrólestwa
ibyłynatrwałewpisanewporządekustrojowypaństwa.Ichoćniemamyzbytwielu
informacjinatematichcodziennegodziałania,tozbadańwyłaniasięobrazcoraz
sprawniejdziałającegosystemu-instytucjiirozwiązań-włączającychwiększe
niżdotądgrupydonaradobieżącychpotrzebachmonarchii.Niezmiernieistotne
postanowieniawtymzakresiewprowadziłystatuty(przywileje)opocko-nieszaw-
skiez1454r.,doprecyzowywanedo1456r.,wktórychKazimierzJagiellończyk
zobowiązałsię,żeniewydanowychustaw,aniniezwołapospolitegoruszenia
bezzgodysejmikówziemskich.Lokalnewspólnotyziemskiezapewniłysobietym
samyminstytucjonalny18wpływnastanowienieprawa,apośredniorównieżdecy-
zjeowojnieipokoju-zastrzeżonedotąddlaznaczniewęższegokręguosóbzelity
władzy.Nicwięcdziwnego,żeprzywilejten,otwierającyszlachcienowe,szerokie
możliwościdziałania,bywaokreślanywhistoriografiijakoszlacheckakartawol-
ności19,odpowiednikangielskiejMagnaChartaz1215r.,cownaturalnysposób
uwypuklajegoznaczeniewprocesiekształtowaniasięsystemuustrojowego.
Statutyz1454r.,eksponującznaczeniesejmików,czyniłyzeńjednocześnie
główneforumkomunikacjiidziałaniawspólnotziemskich,wyrazicielaopinii
lokalnejspołeczności.
Sejmyprowincjonalneisejmwalnystałysięnatomiastkolejnymiogniwami
wkomunikacjipomiędzymonarchąarycersko-szlacheckimogółem.Zbierały
iuwspólniałystanowiskasejmików,wzmacniającponadregionalnewięzi,dys-
kutowałyzkrólemiradąkrólewską.
17W.Fałkowski,IdeamonarchiiwPolscezapierwszychJagiellonów,w:Polskaokoło1400roku.
Państwo,społeczeństwo,kultura,red.W.Fałkowski,Warszawa2001,s.211.Niecoinnezdanie
opolityceJagiełłymaUruszczak,którytwierdzi,żeprzywilejeniekrępowaływładcy,który
umiejętniewykorzystywałrywalizacjęmiędzyróżnymigrupamimożnych.To,czystosowałsię
doprzywilejówzależałoodaktualnegoukładusił.Zob.W.Uruszczak,MonarchiaJagiellonów
państwemkonstytucyjnym,w:DziedzictwoPierwszejRzeczypospolitejwdoświadczeniupolitycznymPolski
iEuropy,red.J.Ekes,NowySącz2005,s.20.
18RomanSobotkatwierdzijednak,żewcześniejszapraktykanieodbiegałaodtej,którą
wyznaczałyprzywilejenieszawskie.Zob.J.Choińska-Mika,Obywateleuwładzył,s.30.
19J.Bardach,Początkisejmu,w:Historiasejmupolskiego,t.1:DoschyłkuszlacheckiejRzeczypo-
spolitej,red.J.Michalski,Warszawa1984,s.32.
