Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Wprowadzenie
temu,couznawanozaszczególniecenne-duchowości,moralno-
ści,twórczości-stałosięwXIXwiekuintegralnymskładnikiem
mentalnościeuropejskichelitumysłowych.Małoktoniewyrażał
obaw,żenaukowaiindustrialno-komercyjnaracjonalnośćzagraża
wyższymwartościom.Wprzypadkupolskimwyobrażeniatakie
ulegałyspecyficznemuwzmocnieniuiukierunkowaniu,typowemu
dlakrajów,wktórychmodernizacjaprzyspieszałapóźniejiktóre
wdobiekształtowaniasięnarodówdoświadczałybrakupolitycznej
niezależności.Tegorodzajuuwarunkowaniasprawiały,żestosu-
nekdonowoczesnościbyłjednocześniestosunkiemdobardziej
zaawansowanegopodwzględemrozwojucentrum.Wpolskich
dyskusjachomodernizacjiZachódstanowiłnieusuwalnypunkt
odniesienia:zjednejstronyjakowzorzec,zdrugiejjakozagroże-
nie.Narzekanianawyjaławiająceiuniformizującekulturęoddzia-
ływanieprocesówmodernizacyjnychbyływówczesnejEuropie
nagminne;wichpolskichmutacjachnamotywyznanezAnglii,
FrancjiczyNiemiecnakładałosiępoczucie,żekulturapozbawiona
politycznejosłonyjestszczególnienarażonanazatracenietożsa-
mości.obawaprzedtymnurtowałatakżetych,którzydeklarowali
sięjakozdecydowanizwolennicypostępu.
Przeświadczenie,żePolacyniepowinniwzorowaćsięnakrajach
zachodnich,byłopowszechnewśródemigrantów,którzyznaleźli
sięwEuropieZachodniejpopowstaniulistopadowym.Ludzie
opoglądachpodwielomawzględamizupełnieodmiennychzga-
dzalisięzesobąprzynajmniejwtejjednejkwestii.Emigracyjny
krytycyzmwobecZachodunaogółnieoznaczałodrzucania
modernizacji,choćitakiepodejściasięzdarzały.Zazwyczajzda-
wanosobiejednaksprawęzpresjimaterialnychpotrzebiakcep-
towanoideęcywilizacyjnegorozwoju,postulującwszakże,abyna
grunciepolskimmodernizacjamiałacharakterodmiennyodwzorca
zachodniego,azgodnyzrodzimąkulturą.Emigracjapopowsta-
niowa,zwanaWielką,byłazespołemśrodowiskzjednejstrony
silniezaangażowanychideowo,zdrugiej-oderwanychodrealiów
kraju,któregoprzyszłośćstaranosięzaprojektować.Emigranci
stworzyliswegorodzajulaboratoriummyśliospołeczeństwie
