Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Modernizacyjnapresja,modernizacyjnedylematy
21
organizmamipaństwowymi-lecznaplanpierwszywysuwałasię
corazwyraźniejkwestiaspołecznejpodstawyruchunarodowego.
oilewWielkiejBrytaniidozainteresowaniasiępołożeniemwarstw
niższychskłaniałaprzedewszystkimobawaprzedrewoltąnęka-
nychprzezubóstwomas,otylewprzypadkupolskimchodziło
ochłopów,wktórychwidzianosiłęmogącąumożliwićrealizację
narodowychaspiracji.Ktozamierzałprzyciągnąćchłopówdo
ruchutworzonegoprzezwarstwytradycyjnieuprzywilejowane,
tenmusiałmyślećopoprawieżyciowejsytuacjichłopstwa,tozaś
oznaczałozwrotwstronęnowoczesności.Zwrotten-chociaż
miałswoichrzeczników,anawetentuzjastów-natrafiałjednak
napoważneprzeszkody,zktórychczęśćwynikałazrealiówdzie-
więtnastowiecznych,częśćnatomiastzwiązanabyłazezjawiskami,
którezachowująznaczeniedodziś.
WpierwszejpołowieXIXwiekupolscyzwolennicymodernizacji
niekierowalisięrzeczjasnajedyniewzględaminarodowymi.Silne
byłytubodźcenaturyściślegospodarczej:wniektórychśrodowi-
skachziemiańskichpojawiłosięprzeświadczenieoanachronicz-
nościgospodarkipańszczyźnianej,wsferachrządowychKrólestwa
Polskiegoznaleźlisięzkoleirzecznicytezy,żepodstawąrozwoju
gospodarczegopowinnabyćindustrializacja.Państwoweprzedsię-
wzięciaindustrializacyjneniedawałyjednakimponującychrezulta-
tów,natomiastperspektywazmianystosunkówagrarnychwywoły-
wałasilnyopórwiększościziemian.Uprzemysłowienieposuwałosię
naprzód-dośćwolno,azwłaszczanierównomiernie-wwyniku
inicjatywprzedsiębiorcówwspieranychwpewnymzakresieprzez
państwo;reformyagrarneprzeprowadziłyostatecznierządyzabor-
cze.Zarównorozwójprzemysłu,jakmodernizacjarolnictwa-kwe-
stiezrodzonewXIXstuleciu-pozostaływyzwaniami,zktórymi
trzebasiębyłomierzyćwwiekuXX.
Dwudziestowiecznymwyzwaniempozostałtakżepodstawowy
dylematdziewiętnastowiecznegoruchunarodowego:jakustalić
relacjemiędzynowoczesnościąatradycją?Jeślinowoczesność
opróczmaterialnegomarównieżwymiarkulturowy,tojaktrakto-
waćdrugąsferęzmian?Przeświadczenie,żemodernizacjazagraża