Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Modernizacyjnapresja,modernizacyjnedylematy
17
najegopozycjępolityczną.Rosyjskieniepowodzeniawojenne-
podczaswojnykrymskiej,wojnyzJaponią,wreszciepierwszejwojny
światowej-byłyświadectwemzagrożeń,zjakimimadoczynie-
niapaństwoniedotrzymującekrokuinnymwmodernizacyjnym
wyścigu.Wrozpadzieimperiumcarów,podobniejakwupadku
imperiumosmańskiego,możnawidziećostatecznenastępstwo
rozwojowejniewydolności.Rządy,polityczneestablishmenty
izwiązaneznimiśrodowiskaznalazłysięzatemwXIXwiekupod
nieodpartąpresją:ktochciałprzetrwać-atymbardziejodnosić
sukcesy-wświeciemocarstwowychzmagań,tenmusiałmieć
możliwienowoczesnągospodarkę.oilejednakwszyscyrządzący
chcielidysponowaćmilitarnąsiłąwynikającązrozwojugospodar-
czego,otyleinnenastępstwategorozwojunapawałyichczęsto
niepokojem.Zmianygospodarczepociągałyzasobąprzekształcenia
społeczneikulturowe,którecorazpoważniejzagrażałytradycyjnym
systemomwartościihierarchiom.Dawny,monarchiczno-stanowy
ładchwiałsiępodnaciskiemnowoczesności,autożsamiającysię
znimpolitycydokonywalirozmaitychmanewrówmającychjeśli
niepowstrzymać,toprzynajmniejograniczyćzagrożenia.
Wporównaniuzpresjączynnikówpolityczno-militarnych,
przezdługiczassłabiejzaznaczałsięnaciskzwiązanyzewzro-
stempoziomużycialudności.owzględnymdobrobyciespołe-
czeństwzachodnioeuropejskichmożnamówićnadobrąsprawę
dopieroodlatsześćdziesiątychXXwieku,kiedyzaczętozbierać
owocepowojennychncudówgospodarczych”,leczwyraźne-choć
bardzonierównorozłożonespołecznie-zmianyżyciowegostan-
dardudawałysięzauważyćjużwcześniej.Dlapierwszejpołowy
XIXwiekuobraztychzmianjestjeszczebardzonieklarowny.
Długoletnie,prowadzonedodziśdyskusjenatematpoziomu
życiarobotnikówangielskichwdobieprzewrotuprzemysłowego
niedoprowadziłydojednoznacznychkonkluzji:trudnoustalić,
jakwłaściwiezmieniałsięwtedystandardżyciaproletariatu
7
.
7
M.Kopczyński,Standardżyciai„jakośćżycia”robotnikówangielskichwepoce
rewolucjiprzemysłowej,w:Gospodarka-ludzie-władza.Studiahistoryczne
