Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Wprowadzenie
Wklasachwyższychnarastałojednakwtamtymczasieprzeko-
nanie,żenasilającesiędziałanienduchanowości”niekorzystnie
wpływanawarunkiżyciowe.opinietakiepojawiałysiętakże
naobszarachoddalonychodcentrówrozwojucywilizacyjnego.
Wtekścieopublikowanymw1841rokupolskikonserwatysta
pisał,żechciałbyuwolnićsięodciągłegolęku,jakimnapawago
nduchnowości”,iabytoosiągnąć,gotówbyłbywyrzecsięwielu
praktycznychkorzyści:nWolałbymcukiercokolwiekwiększym
kosztemnabywać,podróżeodbywaćmniejszybko,miećmniejszy
wydatekwgorzelniiwidziećdziecimniejbiegłymiwchronologii
świata”
8
.Rozważaniategorodzajumógłsnućzamożnyczłonek
ziemiańskiejelity,spadkobiercatradycjizagrożonejprzeznowo-
czesność.Jegogłosrozlegałsięjednakwspołeczeństwie,którego
ubogawiększośćbyłaniedożywiona,czasemzaśgłodowała.Klęski
głodumogłyspadaćnamilionyEuropejczyków,chłopówimiejską
biedotę-takjakwtedy,gdywdrugiejpołowielatczterdziestych
odIrlandiipoGalicjędoświadczanoskutkówzarazyziemniaczanej
inieurodzajunazboże.Wówczesnychrealiachobfitośćżywności
byłaprzywilejemdobrzesytuowanych,ubóstwooznaczałostałe
niedożywienieiczęstezagrożeniegłodem.NaprzełomieXVIII
iXIXwiekuEuropazaczęławchodzićwepokęszybkiegorozwoju
gospodarczego,leczpoziomżyciawarstwpracującychfizycznie
podnosiłsiębardzopowoli.
To,żewiększaczęśćmieszkańcóweuropejskichpotęggospo-
darczych,zWielkąBrytaniąnaczele,żyławmaterialnymniedo-
statku,stałosiępoważnymproblemempolitycznym.Wdziewięt-
nastowiecznejEuropieuprzywilejowaneelity,starającsięzachować
odpowiadającyimładspołeczny,sięgały-zmniejsząlubwiększą
doząsamoświadomości-porozmaiteinstrumenty.Zarównokul-
turamieszczańska,jaktożsamośćnarodowamogąbyćuznawaneza
czynnikistabilizującespołeczeństwo,któredoświadczałorozpadu
ofarowaneJuliuszowiŁukasiewiczowiw75.rocznicęurodzin,red.tenże,A.Mączak,
Warszawa1998,s.179-203.
8J.Bejła[H.Rzewuski],Mieszaninyobyczajowe,t.I,Wilno1841,s.217.
