Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
23
Oboktegozastrzeżenianaturyogólnejwartoteżzasygnalizować,żewświetle
przeprowadzonychobecniebadańźródłowychniepoprawneokazująsięniektóre
zeszczegółowychustaleńEisenbacha.Niemniejjednakowepojedynczebłędy,
nieścisłościczynawetdyskusyjnezałożeniametahistorycznemająostatecznie
znaczeniemarginalneinieumniejszająwartościjegoimponującegodorobku.
Pierwszympolatachzagranicznymbadaczem,którypodjąłwątekżydowski
whistoriiKsięstwa,byłaEstherSchwarz.WswejobronionejwZurychupracy
licencjackiejDieJudenimHerzogtumWarschau(1807–1813)dokonałasyntezy
dotychczasowychustaleńdotyczącychsytuacjiprawnejŻydóworazuzupeł-
niłajeoliteraturępublicystycznąipamiętnikarską.Podkoniecpracysformu-
łowałainteresującewnioskiizamieściła-tytułemporównania-krótkizarys
sytuacjiprawnejŻydówwdwóchinnychnapoleońskichpaństwach:Republice
HelweckiejiKrólestwieWestfalii.Cociekawe,zwróciłauwagęnato,czego
wcześniejsibadaczeniedostrzegali-nabrakpraktykiprzestrzeganiawKsięstwie
przywilejówdenontolerandisJudaeis,rzucającnoweświatłonatezęoichprzy-
wróceniu,wielokrotniepowtarzanąprzezEisenbacha.Wśródwieluatutów
pracySchwarzwskazaćnależyproblemowepotraktowaniezagadnieńistawianie
nowych,ważnychpytań,np.opowody,dlaktórychakuratwkilkukonkretnych
miastachKsięstwawprowadzonezostałyograniczeniaosiedleńcze.Interesująca
jestteżstrukturapracy.Tasolidnaiobszerna,ponad80-stronicowarozprawa
dotądbyłaniemalnieznana42.
Znacznieszerzejcytowanywhistoriografiibyłnatomiastartykułkanadyj-
skiegobadaczaJohnaStanleya.Autorten,choć-podobniejakSchwarz-nie
sięgnąłdoźródełarchiwalnychiopierałsięniemalwyłącznienaistniejącej
literaturzeprzedmiotu,stworzyłinteresującyprzeglądnajważniejszychspraw
zobszarupolitykiKsięstwawobecŻydów43.Walorempracyjestpróbawpisa-
niazagadnieniawkonteksteuropejski.ChoćgłównatezaStanleya,mówiąca
okonsekwentnejnieprzychylnościwładzKsięstwawobecintegracjiludności
żydowskiej,wydajesiędyskusyjna,jesttopogłębioneiwartościowestudium.
Pierwsząpokilkudekadachpracąporuszającązagadnienieinneniżstatus
prawnyludnościżydowskiejbyłopracowanyprzezAdamaWiniarzaartykuł
natematświeckiejedukacjiżydowskiejwlatach1807-1831,przygotowany
opóźniająckształtowaniesięnowegomieszczaństwa”;chrześcijańskiemieszczaństwo,Dzaśle-
pionewalkąkonkurencyjnązróżnymigrupamispołecznościżydowskiej,niewidzącjeszcze
wnichsojusznika,niepodjęłowspólnejwalkiwobroniepozycjipolitycznejispołecznej
kształtującejsięnowejwarstwy,pozostawałonadalzależneodszlachtyrządzącejidlatego
zniąbyłowsojuszu”.
42PracaE.Schwarz,DieJudenimHerzogtumWarschau...zostałaprzypomnianaprzez
S.Kemlein,ŻydziwśródNiemcówiPolaków(wzajemnestosunki,uprzedzeniaikonfliktywWiel-
kimKsięstwiePoznańskimwpierwszejpołowieXIXwieku),w:ŻydziwWielkopolscenaprzestrzeni
dziejów,red.J.Topolski,K.Modelski,Poznań1999,s.129;taż,ŻydziwWielkimKsięstwie
Poznańskim1815–1848.Przeobrażeniawłonieżydostwapolskiegopodpanowaniempruskim,oprac.
iposł.K.Makowski,tłum.Z.Choderny-Loew,Poznań2001,s.476.
43J.Stanley,ThePoliticsoftheJewishQuestion...,s.47-62.
