Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Wstęp
prawnegopolskichŻydówwXIXw.,uznanegotakżezagranicą.Najczęściej
przywoływanajestEmancypacjaŻydównaziemiachpolskich1785–1870natle
europejskim,rozwijającaczęśćjegowcześniejopublikowanychustaleń(Kwestia
równouprawnieniaŻydówwKrólestwiePolskimorazZdziejówludnościżydowskiej
wPolscewXVIIIiXIXwieku).Szerokocytowanesądodziśrównieżinnejego
prace,zwłaszczaartykułyzamieszczonewważnejseriiSpołeczeństwoKrólestwa
Polskiegoijejkontynuacji:SpołeczeństwoPolskiewXVIIIiXIXwieku.Noweinie-
znaneszerzejwątkiprzedstawiłrównieżnałamachDBiuletynuŻydowskiego
InstytutuHistorycznego”.Wartozwrócićuwagę,żepowojnieprzezokołotrzy
dekadybyłonniemaljedynymbadaczemszerzejinteresującymsiętąproble-
matyką
40
.Jegorolawpogłębionymopracowaniuposzczególnychzagadnieńjest
niedoprzecenienia,poczynioneprzezniegoustaleniastanowiłypunktwyjścia
dlawszelkichpóźniejszychbadaczy,takżeautorkininiejszejpracy.Niezależnie
odtegoniektóretezyEisenbachamożnauznaćzadyskusyjnezuwaginaprzy-
jęteprzezniegozałożeniahistoriozoficzne-postrzegałdziejenasposóbdeter-
ministyczny,uważając,żehistoriamajedenkierunekibezwzględniezmierza
domodernizacji,emancypacji,równouprawnieniaróżnychgrup.Możliwebyło
tylkochwilowewstrzymywanie,opóźnianietegonieuniknionegoprocesu.Tak
teżpostrzegałrelacjespołeczneipolitykęwładzKsięstwa,apotemKrólestwa
Polskiego-jakozmaganiamiędzydwiemagrupami:osobamichcącymisię
emancypowaćorazstojącymiimnadrodzeprzeciwnikamiemancypacji,czasowo
powstrzymującymitemodernizacyjnezmiany.Tezałożenia,choćatrakcyjnedla
wielubadaczytakżewspółcześnie,pokonfrontacjizargumentamikrytyków
teoriimodernizacjitracąswojąsiłę.Jegonarracjapolegałanaprzedstawieniu
zjawiskwsposóbdychotomiczny,upraszczającyrelacjespołeczneipolityczne
41
.
40A.Eisenbach,EmancypacjaŻydównaziemiachpolskich1785–1870natleeuropejskim,
Warszawa1988;pracatazostałaprzetłumaczonanaangielski:tenże,TheEmancipationofthe
JewsinPoland,1780–1870,Oxford1991;tenże,ZdziejówludnościżydowskiejwPolscewXVIII
iXIXwieku,Warszawa1983;tenże,KwestiarównouprawnieniaŻydówwKrólestwiePolskim,War-
szawa1972;tenże,PrawaobywatelskieihonoroweŻydów(1790–1861),w:SpołeczeństwoKróle-
stwaPolskiego.Studiaouwarstwieniuiruchliwościspołecznej,t.1,red.W
.Kula,Warszawa1965,
s.237-300;tenże,MobilnośćterytorialnaludnościżydowskiejwKrólestwiePolskim,w:Społeczeństwo
KrólestwaPolskiego.Studiaouwarstwieniuiruchliwościspołecznej,t.2,red.W
.Kula,Warszawa
1966,s.177-316(okresKsięstwaWarszawskiego:s.185-192,229);tenże,Dobraziemskie
wposiadaniuŻydów...,s.201-294(okresKsięstwaWarszawskiego:s.204-212);tenże,D.Rzep-
niewska,Zadłużeniewłasnościziemskiejwokresie1795–1806.Dłużnicyiwierzycielesumbajońskich,
w:SpołeczeństwopolskieXVIIIiXIXwieku.Studiaouwarstwieniuiruchliwościspołecznej,t.4,
red.W
.Kula,J.Leskiewiczowa,Warszawa1970,s.187-311;A.Eisenbach,Strukturaludności
żydowskiejwWarszawiewświetlespisu1810r.,BŻIH,1955,nr(1-2)13-14,s.73-121;tenże,
Rozprzestrzenienieiwarunkimieszkanioweludnościżydowskiejwświetlespisuw1815r.,BŻIH,1958,
nr1(25),s.50-86(teniwcześniejszyartykuł,opartenanieprzebadanymnigdywcześniejani
późniejmaterialestatystycznymprzechowywanymwAGAD,sąszczególniecenne);tenże,
StatusprawnyludnościżydowskiejwWarszawiewkońcuXVIIIinapoczątkuXIXwieku,BŻIH,1961,
nr3(39),s.3-16.
41Zob.np.tenże,Emancypacja...,s.143,145:dominacjaarystokracjiifolwarcznejszlachty
wewładzachiżyciupolitycznymDzahamowałaprocesemancypacjiludnościżydowskiej,
