Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
44
ArentvanNieukerken
Cudtenjestczymświęcejniżfigurąretoryczną(stereotypowymod-
wołaniemsiępoetyepickiegodoistotnadprzyrodzonych).Zper-
spektywyMickiewicza-mesjanisty,czołowegopoetywielkiejemigracji,
ówCudprzemienianietylkoosobowośćwędrownika-pielgrzyma,
lecztakżeprzeobraża(właściwiej:przeobraziwprzyszłości,kiedy
czasynwypełniąsię”–epokapełniczasówjestjednakjużbliska)ca-
łyświat2(zasprawąnojczyznyodzyskanej”[chciałobysięrzec:Para-
diseRegained]).Wobuprzypadkachpróbypowrotudojednościbytu,
albomożeraczejdowskrzeszeniaowejjednościnanwyższym”po-
ziomie,stanowiąmodyfikacjętradycyjnychmodelireligijności.Natle
życiawstolicykulturalnejówczesnejEuropy,wmiejscu,gdzietrady-
cyjnareligijnośćuległarozkładowiiwyobcowanieczłowiekaosiągnę-
łoswojeapogeum,aktytypowedlaowejtradycyjnejreligijności
(nGdyodpłaczącejmatkipodTwojęopiekę/Ofiarowany,martwą
podniosłempowiekę/IzarazmogłempieszodoTwychświątyńpro-
gu/IśćzawróconeżyciepodziękowaćBogu”[MDIV
,9])zmieniają
swójstatus.Wobszarzewydziedziczeniasferaobrzędowościniero-
zumiesięjużsamaprzezsię.Rękojmiąsensuegzystencjalnegoob-
rzędytebyływcześniejigdzieindziej,wnojczyźnie”,aMickiewicz
iinniprzedstawicieleWielkiejEmigracjiwłaśniejąstracili.Warun-
kiemprzywróceniatradycyjnymrytuałomświętościjestwięcodzyska-
nieowejojczyzny,zarównowsensiepolitycznym,jakiegzystencjalnym
(tedwapoziomysąwpolskimromantyzmieściślepołączone).Jest
tojednakmożliwetylkopoprzezCud.WskrzeszeniePolskisprzeci-
wiasiębowiemlogicedziejowejnwiekukupieckiegoiprzemysłowe-
go”(ZofiaStefanowska),światazmierzającegokucorazwiększej
sekularyzacji,alewłaśniedziękiowejopozycjiwobecnkonieczności
historycznej”sferacudownościodzyskujeswojąautentyczność
(wosiemnastymwiekubyłanaogółjedyniezabiegiemretorycznym,
figurąkonstrukcyjnąepopei,którazostałapozbawionapierwotnego
2Por.następującyfragmentzKsiągnarodupolskiego:nBonaródpolskinie
umarł,ciałojegoleżywgrobie,aduszajegozstąpiłazziemi,tojestzżyciapu-
blicznego,dootchłani,tojestdożyciadomowegoludówcierpiącychniewolęwkra-
juizakrajem,abywidziećcierpieniaich”.
Atrzeciegodniaduszawrócidociała,inaródzmartwychwstanie,iuwolniwszyst-
kieludyEuropyzniewoli”[...]AjakozazmartwychwstaniemChrystusaustały
naziemicałejofiarykrwawe,takzazmartwychwstaniemnarodupolskiegousta-
nąwchrześcijaństwiewojny[MDVI,17–wyróżnieniemoje,A.v.N.].
