Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
6
MarekŁagosz-Oświadomości
Zauważmyteż,żebardzowieleztego,comanatematświadomoścido
powiedzeniapsychologiateoretyczna,jestbezpośrednozwiązanezfilozo-
fią.Ogólniepostawionyproblemświadomości:czymjest,czyijakdziała,
jakmasiędomaterii,naczympolegasamoświadomość,wciążpozostaje
przedewszystkimkwestiąfilozoficzną.Właśnietonuwikłaniewfilozofię”
możnatraktowaćjakowyraztajemniczościzjawiskaświadomości.
ImmanuelKantokreśliłprzyrodęjakoogółzjawisk.Jednakżeprzyroda
jestprzedewszystkimogółemnrzeczywsobie”.Teostatniedopierooświet-
loneświatłemświadomościstająsiędlanasdostępnewpostacizjawisk1.
WilliamJameszkoleiujmujetotak:rzeczymaterialnychjakotakich,tj.
wziętychwnichmaterialności”nieodczuwamy.nPoto,abymogłyone
tworzyćsystem,wktórym,jakczujemy,żyjemy,rzeczymaterialnemuszą
zjawiaćsię;tenfaktzjawianiasiędodanydoichsurowegoistnienia,jest
zwanyświadomością,jakąmamynaichtemat,czyteż(zgodniezhipotezą
panpsychizmu),jakąmająonesameosobie”2.Zostawiającnabokuwątek
panpsychizmu,możnastwierdzić,żeświadomośćjestzjawiskiemmaterii
jakoprzejawianiesięwmaterialnympodmiocierzeczytranscendentnych.
Inaczej:świadomośćjestpierwotniezjawianiemsięprzedmiotówzewnętrz-
nychitylkozapośrednictwemtegozjawianiasięjestonadanapodmiotowi
jakosamoświadomość.
Jeślizjawiskiemjestbarwa,dźwięk,zapachczytęcza,townajwyż-
szymstopniujestnimteżsamaświadomość.Zjawiskiemjestwszystko
to,coistniejedlajakiejśświadomości,orazsamaświadomość,gdyżona
istniejepierwotnietylkodlasiebie.Świadomośćtoogółzjawisk,wśród
którychznajdujesięonasama.Świadomośćjestzjawiskiemwyróżnio-
nym,podstawowym,gdyżstanowinarenę”przejawianiasięróżnych
fragmentówiaspektówwszechświata.Mówiąckrótko:zjawiskowośćjest
sposobemistnieniaświadomości.Ogólniej,bowodniesieniudoducha,
GeorgWilhelmFriedrichHegeltakwyraziłtęspecyfikęświadomości:
nDlategookreślonościąduchajestmanifestowaniesię.Niejestonjakąś
określonościączyteżtreścią,którejuzewnętrznieniesięlubzewnętrzność
byłabytylkoróżnąodniejformą;awięcniejesttotak,żeobjawiaon
1
Adalej-dziękiteoretycznemurozpoznaniutychżezjawisk-wpostacirządzących
nimi(rzeczamiwsobie)praw.
2WilliamJames,Esejeoradykalnymempiryzmie,tłum.AdamGrzeliński,Krzysztof
Wawrzonkowski,WydawnictwoNaukoweUniwersytetuMikołajaKopernika,Toruń2012,
s.153-154.
