Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Koncepcjanowegoczłowiekawhistorii
47
tonieonimieliulecodrodzeniuinieonipretendowalidomodelunowego
człowieka,choćzdobrzezaplanowanegopaństwaioniwyniosąkorzyści.
Przyprojektowaniuprzyszłościnależałowięcograniczyćsiędoklasywyż-
szej.
Platońskinowyczłowiekbyłbuntemprzeciwkodemokracji,traktowanej
przezfilozofajakokolejnystopieńaberracjiidei;wymierzonyzostałprzeciw-
korządombezrozumnegotłumu,przeciwkotym,którzyskazalinaśmierć
Sokratesa,którzyzbytliberalnieipobłażliwietraktowaliniewolników;wreszcie
przeciwkoczasompełnymniepokojówizagrożeń,którepermanentniewstrzą-
saływówczasAtenami.Tymczasemnowyczłowiek,podobniejaknowepań-
stwoinowespołeczeństwo,miałydoprowadzićnietylkodozahamowania
procesuupadku,alewyznaczonoimrolęwielkiegopowrotudostanuideal-
nego,dodoskonałego,uporządkowanegoprapoczątku.ZdaniemEricaVoege-
lina,platońskiczłowiekmiałzazadaniewrócićdoporzuconejświadomości
transcendentnejiodejśćodrelatywizmu,odzyskującłącznośćzBytem.
Wprzeciwieństwiedoantropocentrycznychzapatrywańsofistów,miałbyć
produktemicząstkąświatateocentrycznego.8Trwającekonfliktyizaburze-
niadoprowadziłyPlatonadoprzekonania,żenajwyższąwartościąjeststan
constans,brakzmiany,kosmicznastałość.Bezruchtraktowałjakocechę
boskości.Światplatońskitoświatniezmiennychformiidei,gdziekażda
zmiana,modernizacja,ulepszenieoznaczałydegenerację.Ideał,doktórego
zmierzałPlaton,jegozdaniemistniałjużwcześniej,byłzatemosiągalnyza-
równorozumowo,jakipraktycznie.9CelemPlatonastałosięodtworzenie
wprzyszłościpaństwaprzeszłości,któregoprototypdostrzegałwtradycyj-
nymwzorcuSparty,natyle,nailegorozumiałipotrafiłodtworzyć.10Prawo-
dawcaniedysponowałwięcnieograniczonymimożliwościamiwdzieletwo-
rzenia,alenanoworestaurowałstanhistorycznyizbliżałsiędokategorii
absolutuobecnego,ponoćwświecieidei.
Wtymdzielenajważniejsząrolęodegraćwinnodobreprawo,przypomo-
cyktóregopaństwomiałowiązaćobywatelazesobąizespołeczeństwem.
JakpisałPlaton:
[...]prawunienatymzależy,abyjakiśjedenrodzajludzibyłosobliwieszczęśliwy;prawo
zmierzadotegostanudlacałegopaństwa;harmonizującobywatelinamowąiprzymusem,
skłaniaichdotego,żebysięzsobądzielilitympożytkiem,jakikażdypotrafiprzynieśćdla
wspólnegodobra;prawosamowytwarzatakichludziwpaństwienienato,żebypotempozwo-
lićkażdemu,niechsobieidzie,którędysamzechce,alenato,żebysięnimiposługiwaćdla
zjednoczeniapaństwa.11
Założenieobejmowałoniezwykleszerokizakreskompetencjipaństwa.
Prawodawcaczuwaćmiał,m.in.nadmałżeństwami,płodzeniemdzieci,ich
wychowywaniem,człowiekiemwewszystkichjegostadiachwiekowychpo-
prawdlapracującychorazichprzyziemnychproblemów.Ibidem.Zob.także:ibid.,tekstprzy-
pisu29;A.Kasia,op.cit.,[w:]Antynomie...,s.29;C.Georgiadis,op.cit.,s.29.
18R.Legutko,EricVoegelin...,s.144.Por.E.Voegelin,Platońskiładduszy,Znak
1985,nr9_10,s.147_165.
19I.Pańków,op.cit.,s.17,25_26;K.R.Popper,Społeczeństwo...,t.1,s.59.
10Ibid.,t.1,s.68.
11Platon,Państwo...,519E_520A.
