Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Problemyzwiązanezbadaniemreligijności
20
normatywnym(nJakP.uważa-wedługjakichprzedewszystkimzasadkatolik
powinienwychowywaćswojedzieci?”)lubdogmaty(nMszaśw.jestuczest-
nictwemwOfierzeChrystusaiKościoła”)(Kaczmarek,2003).Trzebamieć
teżnauwadze,żekwestiareligijności,zwłaszczawzakresiejejznaczeńnada-
wanychwjęzyku,jestbardzospecyficznaisilniekontekstowa.Dlaprzykładu,
amerykańskiesondażedotyczącereligijnościzawierająnastępującąkafeterię
pytaniaoautodeklarację:ActiveCatholicsincebirth,ReturnedCatholic,Ca-
tholicConvert,InactiveCatholic,Non-Catholic(CARA,2014).Wpolskich
warunkachtakiekategoriemogłybyokazaćsiędlabadanychniezrozumiałe,
ponieważniesąużywaneaniwdyskursiepublicznym,aniprzezKościół,ani
przezsamychrespondentów.Jesttoargumentzatym,abyzamiastkorzystać
zzagranicznejliteraturyizagranicznychprzykładówbadań,skupićsięnapo-
tocznymrozumieniupojęćiinterpretacjiterminówużywanychwpolskich
sondażachprzezosobybiorącewnichudział.Klasycznetekstymetodolo
-
giczne(Loftus,Palmer,1974)dowodzą,żenawetsubtelneróżnicewsłowach
odgrywająistotnąrolęwudzielaniuodpowiedziprzezrespondentów,zatem
tłumaczeniepytańzadawanychwinnychjęzykach,zwłaszczawprzypadku
takdelikatnejmaterii,jakąjestreligijność,niejestpomocnewprzenoszeniu
pytańsondażowychnapolskigrunt.
Innymproblememkwestionariuszowegobadaniareligijnościjestpozosta-
wanieosóbniewierzącychniejakopozaklasyfikacją,ponieważcałysondaż
religijnościjestskonstruowanyzmyśląoosobachwmniejszymlubwiększym
stopniuwierzących.Osobomniereligijnymodpowiadanajczęściejwpytaniu
tylkojedna,występującanakońcukafeteriiodpowiedź.Wzwiązkuztymka-
feterieodpowiedzisąsymetrycznewyłączniewodniesieniudorespondentów
religijnych.Osobyniereligijneniemająwyboru(np.raczejniereligijny,zdecy-
dowanieniereligijny,antyreligijny),adodatkowoodpowiedź,którajestimwła-
ściwa,najczęściejjestnegacją:nigdy(niechodzędokościoła),wcale(sięnie
modlę),żadne(zpowyższychpraktyk).Świadczytoobrakuwprzyjmowanych
konceptualizacjachmiejscananpozytywnyateizm”,czynpozytywnąniewiarę”,
którapodobniejakwiarazasadzasię-zdaniemPaulaPruysera-nnadążeniu
dosatysfakcji”(Socha1992,22).Zarównowsocjologicznej,jakipsycholo-
gicznejliteraturzeprzedmiotubrakujenatyleobszernej,ajednocześniespójnej
koncepcji,któraobejmowałabyjakiekolwiekzróżnicowanieniereligijności.
Byłobytocennedlalepszegorozumienia,kimjestrosnącawPolscegru-
paosóbidentyfikującychsięjakoniewierzące(CBOS,2015c).Byłobytoteż
bardziejetyczne,gdybybadani,którzywpierwszympytaniuzadeklarowali
niewiarę,mieliwiększespektrumodpowiedzidowyboru.Koniecznośćwska-
zywaniawyłącznieodpowiedzinnigdy”,nwcale”,nżadne”możepowodować
obniżeniesamoocenyrespondenta,doczego,zgodniezkodeksamietyczny-
mibadaczy,niepowinnosiędopuszczać.Byćmożewiększezniuansowanie
