Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
LUCYNAKOSTUCH
wziemię.NadowódkolejnejasocjacjiArystotelesnapisał,żeHellenowiezwykli
nazywaćodgłosybłyskawicynśmiechemHefajstosa”,apodstawąanalogiimiały
byćtrzaskisłyszaneodogniska39.Nasuwasiętujednoznaczneskojarzeniezgroź-
nym,wielogłośnymśmiechembogów.Jeślichodziokowali,którymiopiekował
sięboskiKulawiec,totrzebazwrócićuwagęnafakt,iżwczasach,gdykształto-
wałysięstosunkispołeczne,czyliwokresiearchaicznym,ideałembyławypro-
stowanapostaćmęskazmieczem,apotemwłóczniąprzyboku.Takąpostawę
przybieraliGrecypojawiającsiępublicznie.Wykonawcymetalowychobiektów
przedstawializgołaodmiennąsylwetkę.Ichciaławykręcałysięwróżnestrony
przyciężkiejpracy-kucali,siadaliwrozkroku,garbilisię,zginaliitp.Kolejne
skojarzenie,amianowicie-bastardazdeformacjącielesną,równieżmożnapró-
bowaćwytłumaczyćwpodobnysposób.D.Ogdenprzypuszcza,żedeformacja
tylkojednejnogimogłaoznaczaćbrakjednegozrodziców,aprecyzując-ojca,
ponieważtoonokreślałlegalnystatusczłowieka40.Niebezpowodudeformacja
Hefajstosadotyczyławłaśnienóg,anieinnychczęściciała.Wstarożytnejsym-
bolicebliskowschodniejtokończynydolnesymbolicznieodpowiadałyczarnemu
metalowi,czyliżelazuiwpołączeniuzgliną(stopy)utworzyłysłynnegokolo-
sazesnuNabuchodonozora.Tennajniższypoziomoznaczałniewolnikaiarty-
stę41.Niewątpliwiepodwpływemwschodnimwhezjodejskiejopowieściopięciu
pokoleniachipóźniejszejgreckiejtradycjipiśmienniczejżelazostałosięsymbo-
lemdegeneracjimoralnej.Wżelaznympokoleniurodziłysiędzieciniepodobne
doswoichojców.WdzieleHomeraHefajstoswykuwałbrońwyłączniezbrązu,
jednaksampoetażyłjużwnepoceżelaza”,doktórejodnoszonosięzpogardą.
Formułującsądyoludziachantyku,wciążtrzebapamiętać,bynieprzenosić
nanichwspółczesnychkategorii.Wyobraźniapodpowiadanam,żewstarożytno-
ściostrzenietolerancjimusiałobyćskierowaneprzeciwkoinnymnacjom-toprze-
cieżHellenowiepowołalidożyciasłowonbarbarzyńca”,apotemprzekazalijeRzy-
mianom.E.S.Gruenwnowejobszernejpracy,dotyczącejstosunkudonobcego”,
ninnego”wkulturachstarożytnych,dowodzi,żeniemiałon-wbrewpozo-
rom-nicwspólnegoznaszymrozumieniemksenofobii,nacjonalizmuczyrasi-
zmu42(nobcy”zakładałgreckiemiasta,wyrocznie,przekazałkalendarz,wynalazł
elementyuzbrojenia,anawetnadałimionabogom).Zasadabrakuzgodności
międzyantykiemawspółczesnościądziałaoczywiściewobiestrony,dlatego
jestnamniezwykletrudnouwierzyć,żeHellenowieumieściliwzłotychpała-
cachOlimpubogaszpetnego,kulawego,brudnegoispoconego,przypisującmu
wdodatkuichwykonanie.SkorojednakGrecyniepotrafilibudowaćwłasnej
39Arystoteles,Meteorologika369A.
40D.Ogden,WomenandBastardyinAncientGreeceandtheHellenisticWorld,[w:]TheGreek
World,red.A.Powell,London1997,s.219,234-235.
41Zob.R.D.Woodard,HesiodandGreekMyth,[w:]TheCambridgeCompaniontoGreek
Mythology,Cambridge2007,s.83-165.
42E.S.Gruen,RethinkingtheOtherinAntiquity,Princeton2011.
