Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdziałpierwszy
EpokaWilhelmińska
18marca1890r.OttovonBismarck,kanclerzRzeszyipremierPrus,twór-
capaństwanarodowego,wystąpiłzprośbądocesarzaozwolnieniezobu
tychurzędów.DymisjęBismarckawymusiłygłówniejegoniepowodzenia
wpolitycewewnętrznej,choćniezdołałrównieżustabilizowaćpozycjize-
wnętrznejRzeszy.Celembowiem,któryzakreśliłswejpolitycezagranicznej,
byłoniedopuszczeniedoodwetuzestronyFrancji,niepozwolenienapo-
wstaniewrogiejkoalicjiinaoskrzydlenieNiemiec,utrzymaniepozycjiRze-
szyjakopierwszejpotęgiwEuropie.Teceleosiągnąłwtymsensie,żewcią-
guswegourzędowaniasieciąmisternychukładów,niekiedywzajemnie
sprzecznych,utrzymywałwstanieodosobnieniaFrancjęiwiązałzNiemca-
mijejpotencjalnychsojuszników.Niebyłatojednaklikwidacjaniebezpie-
czeństwa,atylkojegoodsunięcie.Wdziedziniepolitykiwewnętrznejdoznał
całkowitegoniepowodzenia.Przegrałwalkę,którąrozpętałzsocjaldemokra-
cjąniemiecką,poróżniłsięzcesarzemwkwestiachsocjalnych,niezłamałsi-
łykatolicyzmuniemieckiego,nieosłabił,awręczrozbudziłpolskiedążenia
narodowe.Samwidziałzresztąfiaskoswejpolityki,skorogroźbamizama-
chustanuprzeciwkoparlamentowiisocjaldemokracji,anawetprojektami
zmianustrojuRzeszy,wymuszałposłuchdlaswychkoncepcji.Theodor
Mommsenkrytycznieoceniłwpływżelaznegokanclerzananiemieckiespo-
łeczeństwojeszczeprzedjegodymisją:„Bismarckzłamałkręgosłupnarodu
(…)Szkoda,jakąwyrządziłaeraBismarcka,jestnieskończeniewiększaniż
korzyści,jakieprzyniosła…Ujarzmienieniemieckiejosobowości,niemiec-
kiegoumysłubyłonieszczęściem,któregoniedasięnaprawić”.
Odejście„żelaznegokanclerza”zakończyłoepokęuprawianiapolityki
wstyluprzedrewolucyjnym;wczasie,którynadszedł,corazskuteczniejsze
polityczniestawałosięrozbudzanieemocjimas.WNiemczechwchodzących
weręimperializmu,wNiemczech,którychelitygospodarczedążyłydowiel-
I.EpokaWilhelmińska
7
