Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
1.Postawabadawcza
zidentyfikowaniewszystkichczynników,któremająznaczenie?Oczywiściekwe-
stietebyłyjużnierazporuszaneinietakijestcelniniejszychrozważań.Niemniej,
pozostającwkręguanalogiinaukspołecznychwzględemnaukprzyrodniczych,jest
toproblemdemonaLaplace’a,awięcfilozoficznejwszechistotyopełnejwiedzy,
mogącejwejrzećwprzeszłośćiprzyszłość.Analogicznywielkiplanistabyłby
wstanieprzewidziećefektyswychracjonalnychdziałań.Istotnejest,żeideade-
terminizmusilnieprzemawiadonaukowców(jakrównieżludziwszerokimzna-
czeniu),asłynnycytatzEinsteina„Bógniegrawkości”jestgłębokozakorzeniony
wświadomościspołecznej.Wefekcieposzukiwanieistotydeterminizmu(homo
oeconomicuswekonomii,teoriawymianyspołecznejwsocjologii,teoriastrun
wfizyce)musizmagaćsięzoczywistąużytecznościąrozwiązańprobabilistycz-
nych(prawowielkichliczb,fizykakwantowa).
Porzucającanalogięnaukspołecznychznaukamiprzyrodniczymiczyteżfi-
zykalnymi,należyzwrócićuwagęnakolejnąkwestiękluczową,jakąjestproblem
metodologicznegoindywidualizmuimetodologicznegoholizmu7[Blaug1995,
s.90;Watkins2001,s.56-57].Tapodstawowaperspektywametodologiczna,która
zawierasięwmetodologicznymsensieparadygmatów,powinnabyćwspólnadla
badaczyuznającychsięzaprzedstawicielijednegoparadygmatu.Awięcwdanej
naucepowinienbyćprzyjętyalbometodologicznyindywidualizm,alboholizm.
Wistociejesttoproblemrelacjimiędzyjednostkamiacałościami,którywnikliwie
uszeregowałwkategoriachegzystencjalnejiesencjalnejNowak[1991,s.284-286].
Wkategoriiegzystencjalnejokreślasięistnieniejednostekicałości.Przyjmując
postawęindywidualistyczną,uznajesięistnienietylkojednostekorazichindywi-
dualnychatrybutów.Zbiorowości,któresumąjednostek,mająatrybutyglobalne,
będąceindywidualnymiatrybutamijednostek,leczwyższychrzędów.Przyjmując
zaśpostawęholistyczną,uznajesięistnienienietylkojednostekiichindywidual-
nychatrybutów,alerównieżcałościiichglobalnychatrybutów.Wtakimprzypad-
kuatrybutycałościnieatrybutamiwyższychrzędówatrybutówjednostek,lecz
odnichniezależne.Wkategoriachesencjalnychokreślasięistotnośćatrybutów
wprocesachspołecznych.Azatemprzyjmującindywidualizm,uznajesięatrybuty
jednostekzaistotnewkształtowaniuzarównorelacjimiędzyjednostkami,jakipro-
cesówspołecznych.Natomiastprzyjmującholizm,zaistotneuznajesięatrybuty
globalne.RozważaniaNowakapozwalająnausystematyzowaniepostawbadaw-
7
Watkins[2001]posługujesiępojęciemsocjologicznegoholizmu,czyniącwyraźneodwołanie
dopostawybadawczejwłaściwejdlasocjologiiihistorycyzmu.Niemniejto,coWatkins[2001,s.56]
nazywasocjologicznymholizmem,jestwistocietym,coBlaug[1995,s.90]określametodologicznym
holizmem.Należytubraćpoduwagę,żewobuprzypadkachpunktemwyjściadorozważańnadindy-
widualizmemiholizmemjestkoncepcjatypówidealnychWebera[1949,s.42-47],którąwnikliwie
analizujeWatkins[2001,s.25-32],wskazującnaindywidualistyczneiholistycznetypyidealne.We-
berowskierozważanianadmetodązatempierwotnewzględemdociekańWatkinsaiBlauga,którzy
włączylijewswójformalnysystempojęciowyjakokonkluzjedebatynadindywidualizmemwna-
ukach,któratoczyłasiępraktycznieprzezcałyXXwiekibyłapodsilnymwpływemmyśliniemieckiej.