Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Samoświadomośćparadygmatyczna
33
pełnegowykształcenia,lecz-żewłaśnienieściślezwiązaniztradycją.Tanie
zapewniaimjeszczewysokiejpozycjiwładziespołecznościnaukowcówiniena-
dajesensuichżyciuzawodowemu.
Wgnoseologicznymrozumieniuparadygmatunależałobyzwrócićuwagęrów-
nieżnato,żenawetjeżeliodważneirewolucyjnewrozumieniuKuhnahipotezy
charakterystycznedlamłodychnaukowców,toichakceptacja(oileniezostaną
sfalsyfikowane)zwykleprzychodzi,gdycijużnaukowcamiconajmniejwieku
średniego.Gdygłoszoneprzezmłodychnaukowcówhipotezyzgodnezpanują-
cymparadygmatem,główniewsensiemetodologicznym,określanionijakozdol-
niidoceniasięichdziałaniawsensiesocjologicznym.Natomiastgdyichhipotezy
niezgodnezteoriąparadygmatyczną,mogąstaćsięoutsideramilubprowoka-
torami,jaknaprzykładcytowanypowyżejSedláček.Niemusitojednakoznaczać
ichwykluczeniazespołecznościnaukowców,gdyżjakjużpisano,tradycjanaukowa
jestnatylebogata,żeprzewidujetakąmożliwość.Procesakceptacjihipotezrady-
kalnych,oileistniejąkutemuprzesłanki,nietylewynikazwiekuichtwórcy,ilera-
czejzczasu,jakijestpotrzebnynautworzeniesiękręgu„wyznawców”.Tenaspekt
sensugnoseologicznegomożnauchwycićwrozważaniachFlorianaZnanieckiego
[1984,s.397-442]natematszkółischolarzy,wktórychanalizowanyjestprocesze-
świecczeniaszkół.Znanieckiwyróżniasześćróluczonychwkontekściezinstytu-
cjonalizowanychszkół,ato:(1)odkrywcaprawdy,(2)systematyk,(3)przyczyn-
kowiec,(4)bojownikprawdy,(5)krzewicielwiedzy,(6)eklektykihistorykwiedzy5.
Jegozdaniemkażdaztychrólmaswojeznaczeniewbudowaniuizapewnianiu
odpowiednejpozycjiszkółwogólnierozumianymładziespołecznym.Perspekty-
wabadawczaZnanieckiegoniebierzepoduwagęparadygmatycznościKuhna,ale
trudnoniedostrzectuanalogiimiędzyszkołąaparadygmatem.Odkrywcąpraw-
dybyłbywięcnaukowiec,którytworzynowyparadygmat.WkwestiitejZnaniecki
[1984,s.396-397]zwracauwagę,żeodkryteprawdymogąniedawaćpodstawydla
całokształtuwiedzydanejszkoły,coanalogicznieodpowiadałobytemu,żenowa
teoriaparadygmatycznaniemusibyćdoskonała,leczstajesięzaczątkiem,który-
dzierozwijanyprzezsystematyków.Rolasystematówjestniedoprzecenienia,gdyż
niezawszeodkrywcaprawdyjestzręcznymwyrazicielemwłasnychmyśli,jakrów-
nieżniezawszegotówjestwyzbyćsięwłasnychideologiinarzeczobiektywizmu.
Niekażdyodkrywcaprawdymożebyćjejsystematykiem,chociażbyzpowodu
czasu,któregowymagausystematyzowanienowegoparadygmatu.Wśladzadzia-
łaniamisystematyzującyminastępujączynnościprzyczynkowe(jakbytookreślił
Kuhn-przyczynkarskie),oróżnymstopniuskomplikowania,któreprowadząc
douściśleniairozwojuteoriiparadygmatycznych,wykształcającałąstrukturępa-
radygmatu,wramachktórejmożnarozwiązywaćłamigłówki.Bojownicyprawdy
broniąprawdydanegoparadygmatu,aichrolazmieniasięwczasiewzależności
5
Eklektykihistorykwiedzyzostanieomówionyosobno,gdyżwujęciuZnanieckiegojesttorola
ponadszkołami.Wodniesieniudoparadygmatubędziemiałoninnąfunkcję,gdyżjestwpewnym
sensiepozaparadygmatami,któreopisuje.Ztegoteżwzględuwymienionogonakońcu,gdyZnaniecki
wymieniagonapozycjipiątej.