Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Teoriabiegunówwzrostuiczynnikirozwojuwniejwskazane
25
MichaelJ.Rodell(1975,524–525)zauważa,żewliteraturzewróżnysposób
definiujesiętermin„biegun”czy„centrum”.Wodniesieniudorecenzowanego
przezniegoopracowaniapodred.A.Kuklińskiego(1973)GrowthPolesandGrowth
CentresinRegionalPlanningstwierdzaon,żekilkunastuautorówtegodzieławyko-
rzystujeteżinneokreślenianabiegunyicentrawzrostu,np.osie,klastry,węzły,
pasy,narodowe,regionalneilokalnecentra.Bieguntodlaniektórychdużyobszar
metropolitalny,którywpływanacałykraj.Centrumzaśtomniejszemiasto,
osłabszymoddziaływaniunaotoczenie.M.Rodell(1975,524)preferujedwoja-
kierozumienie:biegun,niezdefiniowanyprzestrzennie,ajakoprzemysłczysek-
tororazcentrumpojmowanejakomiastoczykompleksmiejsko-przemysłowy.
Woryginalnymznaczeniubiegunwzrostubyłdużym,rozszerzającymsię
przedsiębiorstwemlubbranżą,generującymefektyzewnętrznedlagospodarki.
Dyskusjaocentrachobejmowałaszerszezjawiska,takiejakorganizacjaidyfuzja
innowacjiwprzestrzeni.Biegunjestrelatywniedużywstosunkudocałejgospo-
darki,zczegowynikajegosiła.Mimożeźródłemtejsiłyjestzdolnośćdokontro-
lowaniawarunków,poktórychkupujeisprzedaje,biegunnieograniczaswojego
wpływudoceniilości.Dominacjabiegunawyjaśniazarównowzrost,jakizmiany
organizacyjnewgospodarce.Podobniecentratomiejsca,gdziezmianysięza-
czynają,bystopniowoobjąćludzinaszerszymobszarze.Podczasgdybiegunjest
pojedyncząfirmąlubprzemysłem,centrumekonomicznetojednostkaprze-
strzennazagregowanawokółróżnychproducentów.Bliskośćproducentówwjed-
nostceprzestrzennejprzyczyniasiędodynamikicentrum.Teoriacentrówdodaje
przedewszystkimwymiargeograficznyiuzależniawzrostododległości(Rodell
1975,526).
Tworzeniecentrówwzrostuwregionachniedorozwojuekonomicznegobyło
głównymprzedmiotemwysiłkówprorozwojowychrządówwlatach50.i60.
(KuehniBender1969,435).Polegałotogłównienakoncentracjiinwestycjiin-
frastrukturalnychwcentrachwzrostuiprzeztowspomaganietworzeniadługo-
terminowegozatrudnieniawregionachsłabiejrozwiniętych.Zakładano,żecentra
wzrostuwopóźnionychregionachistniejąidasięjezidentyfikowaćorazżemogą
byćstworzone.Rozwójpostrzeganybyłjakoprocesdającymiejscapracyiszyb-
szyprzyrostdochodupercapitawstosunkudokraju.Centrawzrostusąwięcnie-
typowymiobszaramiwstosunkudootaczającychjerejonów.Centrumpojawia
sięzewzględunazewnętrznesiłylubwykazujepotencjałzwiązanyzpoziomem
rozwoju,którypowodujeujawnianiesiękorzyścizewnętrznych.Publiczneinwes-
tycjeinfrastrukturalnemogąwiązaćsięzkorzyściamizewnętrznymiistymu-
lowaćekspansjęprzemysłową.WedługJ.KuehnaiL.Bendera(1969),koncen-
tracjawysiłkówrozwojowychwobszarachimiejscachzpotencjałemprzyszłego
wzrostumasens.Efektywnośćkosztowatakiegowsparciapowinnabyćwiększa
