Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
42
Arete–Eros–Philia.Uwagiwstępne
badaczy,przyjmującychmodelformalno-utylitarny;wefekciestwarzałoto
wizjęstarożytnychGrekówjakoludzizdolnychjedyniedorelacjiczysto
„handlowych”,nieopartychnażadnym–acóżdopieronabezinteresownym–
uczuciu.ObrazprzedstawionyprzezD.Konstanajestnambliższyibardziej
zrozumiały
165,zwłaszczajeślizrezygnujemyzjegonadmiernejrestrykcyjności
idopuścimysytuacjeopisywanew„tradycyjnym”modelustarożytnejprzyjaźni,
aprzezKonstanauznanezawyjątki(czyliobjęciesłowemphiloirównież
członkówrodzinyidalszychznajomych).Takzarysowanasytuacjadozłudzenia
przypominanasząwzmiankowanąnapoczątku„przyjaźń”wszerszymznacze-
niutegosłowa,któraobejmujeswoimzasięgiemnietylko„bliskich”,ale
również„dalszych”przyjaciół–choćwpodstawowymznaczeniuokreślenieto
odnosisiędoszczególniebliskichrelacjizwybranymiosobami.
Porównanietoniemanaceluzasugerowania,żepomiędzytym,coobecnie
rozumiemypodsłowem„przyjaźń”,ajejroląwstarożytnościniemawłaściwie
głębszychróżnic–oczywiściezpominięciemwspomnianejprzedchwilą
specyfikigreckiejpolis.Jednakżeszukanieichwrzekomymwiększymformali-
zmieiutylitaryzmiegreckiejphiliajestkierowaniemuwaginaniewłaściwe
miejsce,czyliwłaśnienaowąspołeczno-gospodarcząspecyfikę,któraniejako
wymuszałaopieraniesięnagrupiemniejczybardziejkochanych,alezawsze
zaufanych,„swoich”ludzi.Jeżelijednakniechodzinamwpierwszymrzędzie
obadaniestosunkówspołecznych,leczozjawiskoprzyjaźniwwęższym,
„naszym”znaczeniutegosłowa,należałobyskoncentrowaćsięnatymwłaśnie–
indywidualnym–obszarzeitamszukaćewentualnychróżnic(conaturalnienie
oznacza,żestosunkispołeczneniemiałynaobszartenwpływuiżemożnaje
zpolawidzeniacałkowicieusunąć).
Napoczątkuwartozatrzymaćsięjeszczeprzykwestiachjęzykowych.
D.Konstan,mimopołożeniaszczególnegonaciskunauczuciowykomponent
słowaphilosorazemocjonalnąwięźmiędzyprzyjaciółmi,atakżeuznania,że
philiajestuniwersalnymokreśleniemdlawszelkiejmiłości,równocześniestarasię
rozdzielićtedwapojęcia–oddzielićstosunkipomiędzyphiloiodszerokiego
zakresuphilia,abywefekcieotrzymaćmożliwieścisłyodpowiedniknaszego
pojęciaprzyjaźni.JesttozgodnezobjaśnieniemArystotelesa:ojcaisynałączy
philia,aleniesąoniphiloi
166.Zanalogicznąsytuacją–tłumaczyKonstan167–
mamydoczynieniawjęzykuangielskim(którywtymwypadkuzgadzasię
zjęzykiempolskim):„matkakochasyna,asynkochamatkę,aletonieznaczy,że
sąonikochankami”.Analogiatajednakotyleniezdajeegzaminu,żesłowo
165Stopień,wjakimdanezjawiskojestzrozumiałedlaludziwspółczesnych,niemożebyć
oczywiściekryteriumdecydującymojegointerpretacji;jednakwtymwypadkucałkowita
odmiennośćnaturystarożytnychGrekówrównieżwydajesięmałoprawdopodobna.
166EtykaeudemejskaVII,1239a1–7.
167D.Konstan,GreekFriendship,s.76.
