Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Językowo-kulturowyobrazstołuwpolszczyźnie
Dostatekiubóstwostołu.Stółodzwierciedlastatusmaterialny,copotwier-
dzająjęzykoweobrazydostatkuibiedy.Wwypadkudobrobytujegopodstawą
jestpracaiuzyskiwanetądrogąmaterialneefekty,coilustrujeparemiaoparta
nakalendarzu:OkołoWawrzyńcaświętaiwdzień,kiedyMariawniebowzięta,
jasnyczas,wesoły,dośćwinadajenastoły
10
(1956)orazuniwersalnepoucze-
nieotreścigospodarskiej:Uwijajsię,gazdo,wpole,jeślichceszmiećnastole
(1860).Uzupełniająjetreściwarunkującezjednejstronyobfitośćstołu:Niema
wstodole,niemanastole(1697),zdrugiej-sytośćżołądka:Ktorobi,pójdź
dostołu,aktopróżnuje,zapiec(1606)iKtoniechcerobić,niechajniesiada
dostołu(1620),obecnewkulturzejużkilkawiekówtemu.Owartościpracy
ijejnadrzędnościpodczasposzukiwaniaźródełjadłaprzekonujeostrzeżenie
otreści:ChoćbyśposzedłnaPodole,nieznajdzieszchlebanastole(1894),
bliskiesemantycznieobiegowejrefleksjiBezpracyniemakołaczy,żywotnej
wpolszczyźnieprzynajmniejodpoczątkówXVIwieku11.
Najdotkliwszymizapewnewykładnikamibiedysągłód,brakjedzenia,
strawy,interpretowaneprzysłowiamioróżnymstopniunatężenianegatywnych
emocji,żalu,anawetdesperacji,jakwprzykładach:Ukogobiedazastółsiędzie,
trudnojązdomupozbędzie(1862),Choćzębynastolekładź(1890),Nina
stole,nipodstołemkosteczki(1902),mówiącychoskrajnejnędzy,rozpaczy
zjejpowodu,aleiświadomościjejsiły.Zapocieszającąwczasachnieprzyja-
znychczłowiekowidoświadczonemulosowouznaćmożnaparemięotreści:Kto
wytrwa,kiedystółidrzwiskrzypią,wytrwa,kiedygogolą
12
(1618),nawiązującą
doludowegoprzekonania,iżsygnałemskrajnegoubóstwosąskrzypiącedrzwi
(turównieżistół),copodkreślapopularnestwierdzenieBieda,ażpiszczy(1874).
Zkoleiprzestrogękierowanązdużądoząprawdopodobieństwawzasadziepod
adresemwybrańcówlosuzawieraprzysłowie:Dziśnastole,jutropodstołem
(1894),przestrzegająceprzedzmiennościąsytuacjiiniestałościąpowodzenia.
Wizerunekpolskiejgościnnościnaruszaskąpstwo,wwypadkustołu
krytykowane,nawetwyszydzane,coilustrująprzykłady:Będzietamuczta,
bojużstołyławamiponakrywane(1825),Baliczeknamałystoliczek(1886)
bądźUniegostółwysoki,akuchniazimna(1894),niepozbawionerównież
10
Św.WawrzyńcaKościółwspomina10sierpnia;uroczystośćWniebowzięciaNajświętszejMa-
ryiPannyobchodzi15sierpnia.Winowprzysłowiuoznaczaowocewinorośli.Por.SWVII,
s.617.
11
WedługautorówNowejksięgiprzysłów…przysłowieBezpraceniebędąkołaczezarejestro-
wałw1522r.BiernatzLublina.Por.NKPPII,s.1049.
12
Wdawnejpolszczyźniegolić4zdejmowaćwłosybrzytwą’oznaczałoprzenośnierównież
4drzeć,zdzierać,obdzierać,łupić,ubożyć’→StanisławTrembecki:nZłeszczęścienasgoli”
(SWI,s.867).
23
