Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
fragmentówopisującychświatznanypisarzowizbezpośredniegodoświadcze-
nia,świat,któregocentruminiejakokolebkąbyłaEuropaŚrodkowo-Wschodnia.
AkcjawieluutworówAszatoczysięwłaśnietutaj,winnychopisywanesąlosy
emigrantówczytotych,którychrodzinywyruszyłyszukaćszczęściawAmeryce,
czyteżpionierówpróbującychnanowobudowaćżydowskiświatnaziemipa-
lestyńskiej.Takżeprotagonistówpowieścipisarza,którzymieszkająwEuropie
Zachodniej,niedasiędokońcazaprezentowaćizrozumiećbezodwołaniasiędo
wschodnioeuropejskichkorzeniwieluznich.
Wydarzeniadrugiejwojnyświatowej,atakżezapleczegeograficzno-kulturo-
weczytelnikówirecenzentówmiałyzoczywistychpowodówwpływrównieżna
odbiórdziełAsza,zarównotychpowstałychporoku1939,jakitychstarszych,
wydawanychlubprzekładanychnanowo.Zagadnieniamirecepcjizajmujęsię
napodstawiedostępnychmireakcjinapowieścipisarzawprasie,czasopismach
iopracowaniachkrytycznoliterackichprzedewszystkimanglo-,niemiecko-,pol-
skojęzycznychorazwjęzykujidysz.
Niezależnieodspecyfikidanegoautora,wbadaniachnadliteraturąjidysznie
wolnozapomniećotragicznejcezurzeZagłady.Oilewokresiemiędzywojennym
jesttoliteraturawswojejistociebardzozbliżonadoinnychliteratureuropejskich,
otylepowojnienabieraonaswoistychcechskarbnicypamięcinarodowej,ajej
głównymcelemstajesięwalkaoocalenieodzapomnienianazawszezniszczo-
negożydowskiegoeuropejskiegoświata.Widocznejesttozwłaszczawutworach
autobiograficznychidużejliczbiewydawnictwwspomnieniowych,wtymprzede
wszystkimwksięgachpamięci30.
Odziwo,wutworachczystoliterackichAszatacezuraniejestwyraźniezary-
sowana,możedlategożewczasachtejtragediibyłjużpisarzemdojrzałym,który
odwielulatszedłjednądrogąiwierzył,żewłaśnieonajestsłuszna.PonadtoAsz
odsamegopoczątkuprzekazywałwswoichdziełachpamięćoświecie,wktórym
żyłjegonaród,stądutworypisarzawsposóbniejakonaturalnywpisałysięwpo-
wojennąproblematykęliteraturyjidysz.
szawskiegowydaniajegodziełzebranych,por.
,I.דב,1925עג,ל־ר1טל1ק:עשראַ11,ןvפ,רשעvלמאַזעג,שאם1לש:1,א,שאַם1לשן1פרעvרע11ראָפּאַ,שאם1לש
IV.זאָד,I–IV.ז
SzolemAsz,AporwerterfunSzolemAsz,w:tenże,Gezamlteszriftn,Warsze:Kultur-lige1925,tom
I,s.I–IV(tłum.polskie:SzalomAsz,KilkasłówodSzalomaAsza,tłum.KatarzynaWięcławska
iMonikaAdamczyk-Garbowska,w:tenże,Miasteczko,2003,s.205–207),tus.IV
.Stosowaniekry-
teriumgatunkowegoautorapopieramiędzyinnymiznanyniemieckikrytykliteracki,MarcelReich-
-Ranicki,którypiszewroku1989wewstępiedozbiorurecenzji:„Krótkomówiąc:cojestpowieś-
cią,określawnaszymstuleciutylkoten,któryjąpisze”(Kurzundgut:WaseinRomanist,bestimmt
inunseremJahrhundertnurder,derihnschreibt),por.MarcelReich-Ranicki,Vorwort,w:tenże
(red.),Romanevongestern-heutegelesen.BandI1900–1918,FrankfurtamMain:Fischer1996,
s.XIII–XIX,tus.XVII.
30Por.MonikaAdamczyk-Garbowska,AdamKopciowski,AndrzejTrzciński(wybór,opracowa-
nieiprzedmowa),Tambyłkiedyśmójdom...Księgipamięcigminżydowskich,Lublin:Wydawnictwo
UMCS2009.650ksiągpamięcidostępnychjestwcałościnastronachinternetowychNewYork
PublicLibrary,http://yizkor.nypl.org/(2.03.2010).
18
