Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
44
Bordiura
wydawniczeokładkivbombonierkowe”
.Wramachpo-
szczególnychtytułówwykonywanooprawywróżnych
wariantach,różniącesięokładką:zarównokolorem,
złoconymwzorem,jakteżprzedstawieniemnarycinie.
FirmaMameniebyłamonopolistąwwytwarzaniu
vbombonierkowych”okładek,wykonywalijeteżinni
introligatorzyfrancuscy,niemieccy,atakżepolscy
(KarolBagiński).
Pokorzyńska2016III;StormvanLeeuwen2009;Stormvan
Leeuwen2012;StormvanLeeuwen2015.E.P.
Bordiura
(ramaornamentalna)(ang.border;fr.bordure;niem.Bordüre,
Zierrahmen)
Dekoracyjne,najczęściejornamentalne,obramienie
dziełaospłaszczonejformie(np.tkanina,malowidło,
rycina,stronicaksięgi,płaskorzeźba,kwateraogrodu).
Wzdobnictwieintroligatorskimpojęcieużywane
wróżnychkontekstach:
1.→Obramienieokładzinywypełnioneornamentem
(najczęściejwykonanymzapomocątłoków,radełka
lubfilety),tworzące→ramowąkompozycję.Używanie
pojęciab.(wliczbiepojedynczejlubmnogiej,gdy
oboksiebiewystępujewięcejniżjedenornament)
jestszczególniezasadnewprzypadkusamodzielnego
ornamentu/ornamentów.Pozwalatonaodróżnienie
goodtypowej→ramyornamentalnej,naktórąoprócz
ornamentuskładająsięliniewyznaczającejegogra-
nice,częstoteżoddzielająceodinnychornamentów.
2.Ozdobnaramkawytłoczonanawewnętrznejstronie
okładki,nazawinięciach,otaczającawyklejkę.
3.Złocony→ornamentnawyściełanymskórąblacie
biurekiinnychrodzajówmeblizpłaskąpowierzchnią
użytkową.
4.Ramkazezłoconegoiwytłaczanegowzorzyście
papieru,naklejonanapasse-partout,okładkach,
pudełkachiróżnychwyrobachgalanteryjnych
(niem.Goldborte).
EWOK1971,szp.323-324;Garczewska-Semka2019,s.180-186;
Słownik1996,s.49.E.P.,A.W.
Bordiurynaokładzinachoprawyrokokowej,2.poł.XVIIIw.
Bozerianaoprawy-zob.Empiroweoprawy,
Klasycystyczneoprawy
Bradel
(oprawaàlaBradel)(ang.Bradelbinding;fr.reliureàlaBradel,
cartonnageàlaBradel;niem.Bradel-Einband,Cartonageàla
Bradel,gebrocheneRücken)
Oprawawykonywanawtechnice→nieorganicznej,
wklejanej,opracowanapomiędzy1772a1809r.przez
francuskiegointroligatoraAlexisaPierre)aBradela.
KonstrukcjaBradelamiałanaceluuproszczenietech-
nologiioprawy,byłatechnikąrewolucyjnąistałasię
punktemwyjściadlaróżnychtechnikXIX-wiecznych,
przedewszystkim→wklejanejoprawystosowanejna
skalęprzemysłową.PierwotnieBradelcałąokładkę
wykonywałzjednegoużytkucienkiejtektury,którą
przełamywałwprzegubie,anastępnieoblekałpapie-
rowąobłóczką.Oprawętraktowanojakotymczasową,
dlategoczasemnieobcinanoprzedniejidolnejkrawę
-
dzi,ajedyniegórną,którąniekiedyzłocono.Zczasem
wmiejscejednejtekturkizaczętostosowaćdwieod-
rębnetekturoweokładzinówkiorazkartonowągrzbie-
tówkę,któremontowanonapaskupapieru.Okładki
łączonesązblokiempoprzezprzyklejeniewyklejekoraz
wąsów(końcówekzwięzów)dowewnętrznejstrony
okładek.OprawaàlaB.maoporkowanygrzbiet,cza-
semjesttooporek900,czasemmniejszy-450.Oprawa
charakteryzujesięwolnymprzegubemorazwąskimi
odsadkamipomiędzygrzbietemiokładkami.B.jest
zzałożeniaoprawąnieorganiczną,lżejsząorazbardziej
uproszczonąniżoprawawykonywananabloku,okładki
sązwyklewykonanezdośćcienkiejtektury.
OdmianyoprawyàlaBradel
NazwęB.stosowanodlaróżnychtechnikoprawy,
któreróżniłysięodtradycyjnychsposobówoprawia-
niaksiążek,zwłaszczaodoprawyorganicznejtym,
żeokładkęwykonywanoodrębnieodbloku.Jednak
większastaranność,dostosowywanieokładkidokon-
kretnegoegzemplarzaiwykonywaniewieluprocedur
wbezpośrednimkontakcieokładkizblokiem(choć
niesklejonejznim),atakżeoporek,odróżniająod
zwykłejoprawywklejanej.Wyróżniasięoprawęàla
BradelorazkartonażàlaBradel.
OprawaàlaB.charakteryzujesięwiększąliczbąkart
ochronnych(wtymkartbarwnych),obecnościąoporka
450orazodsadki.Procesoblekaniaokładekprzebiegana
okładcenałożonejnablokpoto,abycałyczaskontro-
lowaćjejdopasowaniedobloku.Technikatajestmniej
odpowiedniadlaoprawyskórzanej,gdyżskórawymaga
bardzocienkiegozszarfowaniawpartiiodsadek.
KartonażàlaB.to→tymczasowaoprawastworzona
przezEmilaCrayonistosowanadlaksiążekbiblio-
filskich,którewprzyszłościmogąotrzymaćstaran-
niejsząoprawę.Okładkiwykonanezcienkiejtektury
