Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Wprowadzenie
Wkolejnymrozdziale-ElżbietyJanickiejpodróżeartystycznedo„miejsca
nieparzystego”.Refeksjeoprzeszłości,pamięci,czasieitożsamości-poruszonyzo-
stałproblemnaszejteraźniejszościwobecZagłady.PracaJanickiej,podobnie
jakopisanewpoprzednichrozdziałachrealizacjeartystówpokoleniapowojen-
nego(Tuymans,Lipecka,Chlanda,Jakubowicz),odnosisiędonieobecności,
ajednocześnieodwołujesiędonaszejpamięciiwyobraźni,aleteżdopamięci
miejsca.Takjakczyniątoomawianiwyżejtwórcy,wskazujeona,żeniemaani
miejsc,anipamięci,aniwyobraźni,którebyniebyłyobarczonewiną-winą
Dzaangażowania”wtragedięZagłady.Artyści,októrychtumowa,zwracająuwa-
gęnadziejącysięproceszapominania,wskazują,wjakisposóbpamięćhisto-
rycznaprzeobrażasięwwyobraźnię,niejasneskojarzeniaiutrwalonewnaszej
pamięciklisze.MiejscenieparzysteJanickiejtosześćkwadratowychfotografii
owymiarach127x127cmukazującychbiałepowierzchnieotoczoneczarny-
miramkami,charakterystycznymidlasurowejobróbkifotograficznej,naktó-
rychuwidocznionyzostałnapisAGFAorazinnenumerycznedaneproducenta
kliszy.Każdazfotografiipodpisanajestnazwąmiejscobozówzagłady,aprzy
każdymzmiejscpodanesąliczbyosóbwnichzamordowanych.Fotografieni-
czegonieprzedstawiają,sąobrazamipowietrzaunoszącegosięnadmiejscami,
którychnazwyoznaczająbyłemiejscazagłady(Majdanek,Bełżec,Sobibór…).
FotografieJanickiejodczytujemyjakopraceoniemożnościprzedstawiania,
owymazywaniuśladówionietrwałościpamięci.DrugielementwystawyMiej-
scenieparzystetworzyłatzw.Komoradźwiękowa,wewnątrzktórejodtwarzany
byłdźwięknagrańdokonanychwtychmiejscach.PracaJanickiejmówionie-
możliwościwyrażenia/przedstawieniapamięciZagłady,aletakżeoniemożno-
ścizatrzymaniajej,owymazywaniu-mimowolnymbądźcelowym.Kowal-
czyk26wrozdzialedotyczącymtejrealizacji,stanowiącymfragmentksiążki
Podróżdoprzeszłości,twierdzi,żeJanickawskazuje,iżpracaMiejscenieparzyste
jestopoczuciunaszejbezradnościibezradnościsztukiwobecZagłady.
OstatnirozdziałksiążkipoświęconyzostałanaliziepomnikajakoMiejsca
PamięcipowstałegonatereniedawnegoniemieckiegoobozuzagładywBełż-
cu.MiejscetopołożonejestnapołudniowywschódodwsiBełżec,przylinii
kolejowejLublin-Lwów.Tuodmarcadogrudnia1942rokuNiemcyzamor-
dowaliok.600tysięcyludzi.Budowępomnikapoprzedziłkonkursnaroz-
wiązanieartystycznenowegoupamiętnieniatragediiwojennej,rozstrzygnięty
w1997roku.Projektbędącywspólnymdziełemartystówrzeźbiarzy:Andrzeja
Sołygi,ZdzisławaPidkaiMarcinaRoszczykazakładałprzedewszystkimochro-
nęiupamiętnienieterenu,naktórymznajdowałysięmasowegrobyzeszcząt-
kamiofiar,aleteżsymboliczneprzedstawieniesamegoobozu.Wrazzpomni-
kiemzaprojektowanezostałomuzeum,któregozadaniemjestdokumentowanie
26Ibidem,s.159-214.
