Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
trudniającawpoczątkachXVIw.jednegonauczyciela.Mógłteżpobie-
37
raćnaukiwniedalekimPiotrkowielubsąsiednimWolborzu,gdzieistnia-
łyszkołyelementarne.Niestety,skazanijesteśmytugłównienasnucie
domysłównapodstawieogólnychstosunkówspołecznychcechującychśro-
dowisko,wktórymdorastał.WPolsceXVIw.,wzoreminnychkrajóweuro-
38
pejskich,upowszechniłosiękształcenieszlachtyśredniejlubnawetuboż-
szej.Znajomośćłaciny,grekiijęzykównowożytnych,zwłaszczaniemieckiego
iwłoskiego,stałysięmiarąówczesnegowykształconegospołeczeństwa.
Edukacjamłodzieżypochodzeniaszlacheckiegoobejmowałaponadtopozna-
niedziejówojczystych,podstawygeografii,filozofiiireligiiorazelementów
prawa,atakżedawałaogólnąorientacjęwsytuacjipolitycznejwłasnego
krajuipaństwościennych.
Wielerodzinszlacheckichzatrudniałonauczycielidomowych,niemożna
zatemwykluczyć,żemłodyJanpobierałnaukipodopiekądomowegopre-
ceptora.Młodziludziezdobywaliwykształcenieipolortakżewsiedzibach
zamożnejiwpływowejszlachty.Pobytnadworzebyłpewnegorodzaju
służbą,umożliwiał,przytowarzyszeniupatronowi,zapoznaniesięzfunkcjo-
nowaniemidziałalnościąinstytucjipublicznych.Pozytywnecechyszkoły
dworskiejdostrzegałAndrzejFryczModrzewski,określającjejako„war-
sztatogładyikształceniaumysłu”.MłodyJanmógłprzebywaćnadwo-
39
rzeŁaskich,zktórymijegorodzinabyłaspowinowacona.ZŁaskimi,jak
wiadomo,przezlatabyłbliskozwiązanyFryczModrzewski,zktórym
Krzysztoporskiegołączyłagłębokaidozgonnaprzyjaźń.
WXVIw.niezwyklepopularnestałysiętakżepodróżezagraniczne.Ba-
daczkategozagadnieniawyróżniadwaichrodzaje:„turystyczno-naukowe”
i„informacyjno-polityczne”.Studiazagranicznetrwałyzwykleodkilku
40
miesięcydokilkulatizależałyodwieluczynników,przyczymistotnąrolę
odgrywałatusytuacjafinansowarodziny.Peregrynacje,opróczwykształ-
cenia,dawałypewnewyrobieniespołeczne,ogładęićwiczyływdobrychoby-
37
E.Wiśniowski,SiećszkółparafialnychwWielkopolsceiMałopolscewpoczątkach
XVIw.,„RocznikiHumanistyczne”,t.15,1967,z.2,s.87,117.
38
Temattenomówili:D.Żołądź,Ideałyedukacyjnedobystaropolskiej.Stanowe
modeleipotrzebyedukacyjneszesnastegoisiedemnastegowieku,Warszawa-Poznań
1990;A.Kamler,A.Wyczański,EdukacjadzieciwXVI-wiecznejPolsce,„Kwartalnik
Pedagogiczny”,t.40,1995,nr3,s.19-26;L.Mokrzecki,K.Puchowski,Programyszkol-
nictwastaropolskiegowXVIiXVIIwieku.Kierunkizmian,ibidem,s.89-109;zob.też:
T.Bieńkowski,StanisławaSokołowskiegotraktatokształceniumłodzieżyszlacheckiej,
„RozprawyzDziejówOświaty”,t.39,2000,s.3-9.
39
A.F.Modrzewski,OpoprawieRzeczypospolitej[przekł.E.Jędrkiewicza,wstęp
Ł.Kurdybachy,red.nauk.ikomentarzS.Bodniaka],Warszawa1953,s.115.
40
D.Żołądź,Ideałyedukacyjne...,s.69,182.
