Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI-Parafianawiadzkaporeformacji
49
30Budowaiwyposażanienowejświątyni
Wczasiechorobyproboszczapodjętonowąinicjatywę-rozbudowykościoła.
Dotychczasowybyłstosunkowomały,aponadtowymagałgruntowegoremontu.Sta-
raświątyniapochodziłajeszczezczasówerygowaniaparafii,najprawdopodobniej
przezks.bpaFranciszkaKuhschmalza(1424-1458).Dokumentacjęnarozbudowę
nowejświątyniprzygotowałks.Nowogrod,anastępca,ks.CyprianWillamowius
(1592-?)rozpocząłrozbudowęnowegokościoławlatach1600-1603.Zestarejczęści
pozostałtylkomurowanyfragmentwieży.Nowączęśćkościołaznaczniepowiększo-
noipobudowanonamiejscustarego,łączącjązestarymfragmentemwieży.Nowo
wybudowanaświątyniamiaładługość26maszerokość14,5m91.Kościółwzniesio-
nozczerwonejwypalanejcegły.Nastarą,masywnączęśćwieży,nadbudowanokilka
warstwmuruzczerwonejcegły,agórnąpartięwieżynadbudowanozdrewna92.Nowo
wybudowanąświątyniękonsekrowałKryspinWillamowius93.Zpierwszejpołowy
XVIIw.pochodziambona.Pierwotnieambonaiołtarzstałyoddzieloneodsiebie.
Naambonie,natrzechpolachwymalowanotrzechewangelistów:Marka,ŁukaszaiJana.
Natomiast,kiedyzłączonoambonęzołtarzem,obrazewangelistyMateuszazawieszono
wzakrystii94.
Mieszkańcówparafiiczęstonękalinajeźdźcyzsąsiednichkrajów.Wlatach1626-
-1629przetoczyłysięprzezPrusywojskapolskieiszwedzkie,walczączesobą.Dzia-
łaniawojennedotknęłytakżemiejscowościnależącedoparafii.Dokonanowieluznisz-
czeńorazgrabieży.Żołnierzezabieralizesobąbydło,żywnośćitowszystko,co
przedstawiałojakąśwartośćmaterialną.PodobnieczyniliRosjaniewXVIIIw.,którzy
częstoprzemieszczalisięprzezPrusy95.
DużychzniszczeńdokonaliTatarzywczasiedrugiejwojnypolsko-szwedzkiej
wlatach1655-1660.Zniszczonychispalonychzostało250miejscowości,13miast
i37kościołów.Zabitookoło11tysięcycywilówi12tysięcyżołnierzy,3400osób
zostałouprowadzonychwjasyr,a80tysięcypochłonęłyzarazyigłód96.Mimożewojska
tatarskieniedotarływokoliceNawiad,jednakmiejscowośćodczułaskutkiwojny:
głódiszerzącąsiępowszechniezarazęmorową.Stratygospodarczebyłytakduże,że
przezdługielataopustoszałeterenyniemogłysiędźwignąćzruiny.Znaczącąrolę
odegrałpodczastejwojnyelektorFryderykWilhelm(1640-1688),odzyskującwtedy
suwerennośćswojemukrajowiwwynikutraktatówwelawsko-bydgoskichz1657r.
SwojezwycięstwozawdzięczałwdużejmierzedyplomacjibaronaJohannavonHover-
becka,któremuudałosięuzyskaćzgodękrólapolskiegoJanaKazimierzanato,bystany
91D.Heitmann,ZurGeschichtederAweyderKirche,SH2001,nr46,s.61.
92APN,AweydenGründung,s.4.
93(B.Heinze),Aweyden.AusfünfhundertjährigerGeschichteeinermasurischenKirchen-
gemeinde,Königsberg1937,s.10.
94Tamże.
95APN,AweydenGründung,s.5.
96M.Toeppen,Historia,s.231.
