Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
46
CzęśćII-DziejeKościołówewangelickiegoorazkatolickiegoiszkolnictwa...
żeporeformacjistalisięnawetważniejsiniżwcześniej,wraziepotrzebyprzejmowa-
lifunkcjeduchownych.Mówiotymrozporządzeniez28.05.1525r.,którepolecało
biskupowipomezańskiemuobsadzaniewakującychstanowiskproboszczów,ajeśli
będzietoniemożliwe,kazaniamajągłosićtłumacze.Byłtourząd,któryniejedno-
krotniewparafiachwytwarzałżałosnąsytuacje.KsiążęAlbrechtpisałwswymtesta-
mencie,żeurządksiędzajestntrudnym,wymagającymtroskiiniebezpiecznym”.
Awzarządzeniuz1568r.czytamy:nNiestety,jestrzeczątrudnąiniewygodną,że
wKsięstwiewieluproboszczówmusiwygłaszaćkazaniaizałatwiaćwszelkiesprawy
zeswymiparafianamiprzypomocytłumaczy”80.Byłtoproblembardzotrudnydo
przezwyciężenia.UrządtłumaczaprzetrwałwPrusachdoXVIIw.
Wroku1525Królewiecbyłjużcałkowicieprotestancki.Wterenienowąwiarę
propagowaliwizytatorzyparafii,którzyuczyliproboszczównowychceremoniii,naile
siędało,nowejdogmatyki.Wizytatorzymieliupoważnienieodksięcia,abyopornych
usuwaćzestanowisk.Pierwsząwizytację,rozpoczętąjuż3.04.1526r.,przeprowadzili
zpoleceniaksięciapruskiegoiobydwubiskupówsambijskiegoipomezańskiego-radca
książęcyAdrianvonWaiblingenorazteolog,doktorPawełSperatus81.Równieżczęść
diecezjiwarmińskiejbędącapodpanowaniemksięciamiałabyćzwizytowana.Biskup
warmińskiMaurycyFerberwysłałprotestdoksięciaAlbrechta.Wimieniuksięcia
odpowiedziałbiskupErhardQueiss.OdrzuciłzarzutybpawarmińskiegoFerbera,pod-
kreślającżewPrusachnnaukaChrystusaichrześcijańskieżyciejestskażone”.Radził
bp.M.FerberowinwięcejnaBiblięsięorientować”82.
ZwyczajemksiążątRzeszy,AlbrechtvonHohenzollernod1528r.wszystkim
swoimpoddanymnarzuciłwyznanieluterańskie.Ci,którzyniechcielisięztym
pogodzić,musieliemigrować.Wdiecezjiwarmińskiejprzywierzekatolickiejpozo-
stałytylkoparafiepołożonewobrębiehistorycznejWarmii.Nawiady,leżącewarchi-
prezbiteracie(dekanacie)biskupieckim,alenaterenienależącymdoZakonuKrzy-
żackiego,podzieliłylosnowegowyznania.ZtegookręgukościelnegoprzyKościele
katolickimostałasiętylkoparafiawBiskupcu,natomiastparafieDźwierzuty,Pasym,
Mrągowo,Sorkwity,Szczytno,RańskiTargowo-podzieliłylosNawiad.
20Pierwszewizytacjeparafiinawiadzkiejporeformacji
KsiążęAlbrechtdokonałnowegopodziałukościelnegoPrusKsiążęcych10.03.1528r.
Biskupowipomezańskiemuprzypadływszystkiestarostwaciągnącesięodgranicy
KrólestwaPolskiego,ażdoKętrzyna,WęgorzewaiNordenbork,północnaczęść-bisku-
powisambijskiemu83.Jednakniedługoistniałtenpodział.Wlatachosiemdziesiątych
XVIw.godnośćbiskupiawPrusachKsiążęcychwogóleprzestałaistnieć,awtomiejsce
80Cyt.zaM.Toeppen,Historia,s.206.
81J.Małłek,DwieczęściPrus,Olsztyn1987,s.165-167.
82P.Wiśniewski,Diecezjawarmińskawdobiereformacji(1525-1528),Olsztyn1998,s.35
(maszynopiswzbiorachautora).
83M.Toeppen,Historia,s.201.
