Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
europejskie(zRzecząpospolitąwłącznie).WobliczutychzdarzeńBem-
bus,aleteżisamZygmuntIII,opowiadalisięwnaturalnysposóbpo
stroniekatolików.
Kometatojestpogróżkapoczęściodzwierciedlatezdarzenia.Druk
ukazałsięwatmosferzeprzedsejmowejgorączkiizażartejwalkiointe-
resypolityczne,tużporozejmiewDywilnie.Miałnaceluprzekonać
opiniępublicznądokorzystnychdlaKościołakatolickiegopomysłówi
rozwiązań,jakteżprawdopodobnieusprawiedliwićdziałaniadworu
monarszego,angażującegosiępostronieHabsburgówwpowstaniu
czeskim.21NależywięcKometadokategoriiokolicznościowejliteratury
politycznej,możemyzałożyć,żepowstałejzbezpośredniejinspiracji
ZygmuntaIII.KiedyBembusjąpisał,pozostawałjeszczezwładcąwsto-
sunkachpoprawnych,ajegosytuacjadopierozmieniałasięnagorsze,
zmierzającwstronęodsunięciagoodkróla.Zawartywniejprogram
politycznyniemógłbyćwięcwsprzecznościzpoglądamimonarchy.
Jakjużwspomniałem,Kometazostałanapisananapodobieństwo
kazaniapolitycznego.Nawiązujejednaktakżedopiśmiennictwawwie-
kuXVIiXVIIbardzopopularnego-prognostyku,sytuującegosięna
pograniczuówczesnejliteraturynaukowejipopularnej.Ztegowzglę-
duuruchamiaszeregkonwencji,któredlategotypupiśmiennictwasą
typowe,awięcprzedewszystkimwprowadzaerudycyjno-naukowywy-
wód,dotyczącyskutków,jakiesąnastępstwemprzelotukomety.Przed-
miotrozważaństanowiproblem,czykometajestznakiemodBoga,
czyteżzjawiskiemnaturalnym.Bembusinterpretujejąjakosignum
właśnie.Zarazemjednak,jakospadkobiercaikontynuatortradycjischo-
lastycznej,aprzedewszystkimtomistycznejicozatymidzie,arystote-
lesowskiej,skłaniasiękuracjonalnemuwyjaśnieniuzjawiska.22Trady-
cyjnaastrologicznawykładniazdajesięgouwodzićprzedewszystkim
atrakcyjnościądlaretorycznejargumentacji.Takaformułastwarzaspo-
sobność,abypoprzezwykazanie,jakiewprzeszłościskutkiniosłyza
sobąkomety,nakłonićspołeczność(tutajszlachtę,wkrótcemającąsię
zgromadzićnaobradachsejmu)donaprawyinstytucjipublicznych
iobyczajówprywatnych.Konwencjatakabyłanaturalna,skoro»trak-
towaniekometjakoznakówBożych,czyliniejakowkategoriachprze-
strógi(napomnieniaduchownego>,jestpowszechnymsposobempisa-
niaonichwtekstachkulturydawnejfl.23
PodobniezatemjakwcześniejszeKazaniasejmoweSkargi,forma
prognostykustałasiękamuflażemdlatraktatupolitycznego,którym
21Zob.H.Wisner,ZygmuntIIIWaza,Wrocław1991,s.151-158.
22Por.R.Darowski,Filozofiał,s.341.
23J.Kroczak,dz.cyt.,s.5.
11
