Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
D.Krzemińska,Językidyskurscodziennyosóbzniepełnosprawnościąintelektualną,Kraków2012
ISBN:978-83-7587-987-2,©byDorotaKrzemińska,2012;©byOficynaWydawnicza„Impuls”,2012
1.3.SocjolingwistycznateoriadwóchkodówjęzykowychBasilaBernsteina
25
JakwskazująZ.Bokszański,A.PiotrowskiiM.Ziółkowski(1977),kodyjęzy-
kowewkoncepcjiB.Bernsteinamożnazatemrozumiećjako:
1)zjawiskapsychiczne,ponieważto,wjakisposóbjednostkabudujewypowiedź,
czylistosujeokreśloneproceduryplanowaniawerbalnego,jestczynnością
psychiczną;
2)systemykodowaniarzeczywistości,gdyżodzwierciedlająone„określonepo-
rządkirelacjidoświatairzeczy”
,utrwalonewznaczeniusłówiprocedurach
planowaniawerbalnego;
3)zjawiskaspołeczne,którejako„przyswajanawsposóbukrytyzasadaregula-
tywna”
,wykształcająsięwprocesiesocjalizacji,niepodlegającświadomemu
wysiłkowimówiących,jakkolwiekwsposóbznaczącydecydująotym,jakjed-
nostkabudujewypowiedzi.
B.Bernsteinwyróżniłischarakteryzowałdwarodzajekodówjęzykowych
(1980a,1980b,1990),tj.kodograniczony(restrictedcode)irozwinięty(elaborated
code).Ichopisudokonał,posługującsię,jaksampoczątkowookreślał,„inwenta-
rzemcech”
,apotem„wskaźnikamikodu”:obydwakodyjęzykoweujawniająróżne
formyplanowaniawerbalnego,cowkonsekwencjiimplikujeodmiennezachowa-
niakomunikacyjne.
Kodograniczony,któregopodstawęsemantycznąB.Bernsteinujmujewka-
tegoriachznaczeń„partykularnych,lokalnych,zależnychodkontekstu”(1990,
s.273),przejawiapodaneniżejwłaściwości:wąskizasóbstruktursyntaktycznych
iichsztywność;krótkie,częstoniedokończonezdaniaoprostejbudowiegrama-
tycznej;proste,konsekwentniepowtarzającesięspójniki.Właściwościtepowodu-
ją,żewypowiedźbudowanawkodzieograniczonymniemacharakteruzłożonego
ciąguwyrazowego,którypozwalałbynawyrażeniesubtelnościiniuansów.
Wsposóbsztywnyiograniczonystosowanesątakżeprzymiotnikiiprzy-
słówki.Wydarzenia,zjawiska,obiektyujmowanesąwsposóbkonkretnywoptyce
teraźniejszości,zaznaczasiętrudnośćwoperowaniumateriałemabstrakcyjnym.
Właściwościąkoduograniczonegojeststosowaniewyrażeńbędącychrozka-
zami,nakazami,cojednocześniepełnifunkcjęostatecznegoargumentu,np.:„Zjedz
to!–Dlaczego?–Bocitakkażę”
.Z.Bokszański,A.PiotrowskiiM.Ziółkowski(1977)
zauważają,żetegotypurozkazymająbyćwykonywanejedynienamocyautorytetu
rozkazodawcyijegożądania,awistocienieprzyczyniająsiędorozbudowaniawy-
powiedzi,będącejwyrazemdialogowaniairzeczowejperswazji.
Dorzadkościzaliczasięwkodzieograniczonymstosowaniezaimkównieoso-
bowychjakopodmiotu:wjęzykuangielskimsątosłowa„one”,„it”,„they”,którym
wjęzykupolskimodpowiadająformybezosobowe:„mówisię”
,„możnapowie-
dzieć”
,„mówią,że”
.WtakichwyrażeniachB.Bernsteinupatrujemożliwościbar-
dziejobiektywnegostosunkudopoglądówczydoświadczeńjednostki.Natomiast
najczęściejstosowanewkodzieograniczonymzaimki„my”bądź„wy”wyrażają
iskierowująuwagękudoświadczeniomlokalnym,grupowym,uzależnionymod
konkretnejsytuacjijednostki.
