Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
częstogeneracyjnezmianyjęzykawładców8.Zmianiejęzykawładcówsprzyjałymałżeń-
stwamieszane.Wskutektegowładcybardzoczęstoasymilowalisięjęzykowododominu-
jącejkulturowoipolitycznie(conieznaczynajbardziejliczebnej)wswoimpaństwiegrupy
etnicznej.Jeślizdarzałysięprzypadkioporuwładcówprzedasymilacją,toraczejbyłyone
spowodowaneuprzedzeniamireligijnymilubrasowyminiżwzględamijęzykowymi.
Reasumującrozważanianatematsytuacjiprzednowoczesnej,należypodkreślić,że
państwobyłowewnętrzniezróżnicowaneetniczno-językowo;wśródludnościdominowały
więzirodoweireligijne;językwładcy,językadministracjipaństwowejijęzykcodzienny
ludnościmogłybyćróżne;wróżnychczęściachtegosamegopaństwamogłybyćużywane
różnejęzykiwcharakterzejęzykaadministracji;władzapolitycznabyłaniestabilna;język
niebyłwartościąsamąwsobieiwładzanieprowadziłapolitykijęzykowej.
Wobrazietymzaczęłysiępojawiaćzczasemzmiany.Ichzalążkówmożnasię
doszukiwaćwEuropiew1poł.IItysiąclecia.Zmianyteulegająprzyspieszeniuwpoło-
wietysiąclecia,awXIXw.następujezasadniczeprzejściedomodeluprezentowanego
wewcześniejszymschemacie.
ZmianywEuropie,októrychmowa,to,napoczątku,pewnastabilizacjapolityczna
państwispołeczeństwpozakończeniuWędrówkiLudówijejnastępstw,poutrwaleniu
chrześcijaństwaiumocnieniusięfeudalizmu.Zmianytespowodowaływytworzeniesię
więzispołecznychocharakterzeponadrodowymiponadlokalnym.Wsferzejęzykowej
wyraziłosiętowprocesachintegracyjnych–wzalążkachponadlokalnychipaństwo-
wychkoine–początkowogłówniewmowie,gdyżwpiśmiedominowałycorazbardziej
odległeodżywejmowyjęzykikościelne–łaciński,grecki(bizantyjski),hebrajskiicer-
kiewno-słowiański.
Jednocześnie,intensyfikacjakontaktówludówmówiącychzdecydowanieróżnymi
(wzajemnieniezrozumiałymi)językamipowodujepojawieniesięlubwzmocnieniepo-
czuciaodrębnościnarodowej(niektórzybadaczepowiedzieliby:prenarodowejlubpro-
tonarodowej).WprzypadkuludówEuropyZachodniej(romańskichigermańskich)
okazjądotakichkontaktówstałysięwyprawykrzyżowe(XII–XIIIw.),natomiastwEuro-
pieŚrodkowo-Wschodniej(Polska,Czechy)–ekspansjażywiołuniemieckiego–ducho-
wieństwaimieszczaństwa–wkrajachsłowiańskich9.
Kolejnymkrokiembyłoodrodzenie,reformacja,kontrreformacja,desakralizacja
władzypaństwowej,wynalazekdruku,rozwójhandluimiastorazpojawieniesięsilnych
państwwEuropieZachodniej(wtymmonarchiiabsolutnych)iichaktywnapolityka
8HiszpańskifilozofihistorykJ.OrtegayGassetwspomina,żecesarzKarolV(urodzonywNiderlandach),
wstępującnatronhiszpańskijakokrólKarolI(1517),nieznałjęzykahiszpańskiego,copowodowałopewne
niezadowoleniewśródpoddanych.Jegosyn–FilipII,urodzonyiwychowanywHiszpanii,mówiłpohiszpańsku,
którybyłjegopierwszymjęzykiem,inieznałniderlandzkiego,cowywołałozkoleiniezadowoleniejegonider-
landzkichpoddanych,gdyobejmowałwładzęwNiderlandach:„KiedyKarolVprzybyłdoHiszpaniiw1517r.,
abyprzywdziaćkoronęhiszpańską,Hiszpaniepoczulisięniezadowoleniipodrażnieni,nieumiałonbowiemna-
wetmówićpohiszpańsku.Iodwrotnie,gdyczterdzieścilatpóźniejjegosynFilipIIobejmowałwładzęnad
Flandrią,obraziłFlamandów,ponieważniepotrafiłzwrócićsiędonichwichjęzyku”(OrtegayGasset2006,
s.34).Należyzauważyć,żeXVIw.,wktórymżyliKarolViFilipII,byłstuleciemintensyfikacjiuczućnarodowych
wEuropieikońcemepokitolerowaniawładcównieznającychjęzykapoddanych.
9NarolęwyprawkrzyżowychwkształtowaniusięświadomościnarodowychwEuropieZachodniejina
tzw.nacjonalizmjęzykowywPolsceiCzechachwXII–XIVw.wskazujem.in.polskihistorykśredniowiecza
B.Zientara(1985,s.355;1989,s.69,73).Por.teżKłoskowska(2005,s.60).
18
