Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Podejście,wedługktóregonarodywyrastajązjęzyków(apaństwawyrastająznaro-
dów),niepozwalajednakwyjaśnićkilkuistotnychrzekomychparadoksów,októrych
mówionojużweWstępie:dlaczegobywająjęzykiróżniącesięmiędzysobąmniejniż
dialektytegosamegojęzyka?,dlaczegobywaniekiedytak,żedialektdanegojęzykajest
bliższyobcemujęzykowiliterackiemuniżswojemu?,dlaczegoniekiedytasamaodmia-
najęzykowawjednymmiejscujestuważanazajęzyk(ajejużytkownicyzanaród),
awinnymmiejscu–zadialektinnegojęzyka(ajejużytkownicyzaczęśćinnegonaro-
du)?,dlaczegojęzykiczasemsięłączą,aczasemdzielą?,atakże:dlaczegoużytkownicy
tegosamegojęzykaniekiedynieuważająsięzajedennaród?,dlaczegoistniejąpaństwa
zwielomajęzykamipaństwowymi?,jakwprzeszłościkształtowałysięrelacjemiędzy
językiem,narodemipaństwem?,itd.
Modelogólny
Zasygnalizowaneproblemyrozwiązujezaproponowanytumodelrelacjijęzyk–
naród–państwo.Zawartewnimterminy:język,naródipaństwo,należyrozumieć
jakohasła:podpojęciemjęzyknależyrozumiećróżneformyjęzykowe,bezwzględuna
ichstatusjęzyka,odmianyjęzykaczydialektu;podpojęciemnaród–wszelkiezbioro-
wościocharakterzeetnicznym(bezwzględunastopieńwewnętrznejspójnościiświa-
domościodrębności)3;podpojęciempaństwo–wszelkieformypolitycznejorganizacji
terytorium(zatemoboktypowegopaństwarównieżczęściskładowepaństw–prowin-
cje,regionyitp.).
Schemattenbędziepodstawądalszychrozważań.Wymagaonjednakpewnego
komentarza.Wprawdziemacharakterogólny,uniwersalnyistarasięzawrzećcałą
analizowanąrzeczywistość,to,jaktobywazeschematami,niektórefragmentyrzeczy-
wistościodzwierciedlawyraźniej,innezaśzostawianaskrajupolawidzenia.Schemat
najbardziejnadajesiędoanalizysytuacjiwEuropieodXVIw.,zwłaszczawXIX
iXXw.,zatemwdobienowoczesnej–dobieruchównarodowych,państwnarodowych
iaktywnejpolitykijęzykowejpaństwiruchównarodowych.Najegoobronęmożna
powiedzieć,żenowoczesnyeuropejskimodelpaństwa,naroduipolitykijęzykowejbył,
zwiększymlubmniejszymsukcesem,realizowanyipozaEuropą–nietylkowpań-
stwachstworzonychprzezeuropejskichwładcówiosadnikówwAmeryce,Afryce
iAustralii,aleiwłasnymisiłamiwtakichdużychiważnychpaństwach,jakTurcja,Iran,
Indie,Pakistan,Chiny,IndonezjaczyJaponia.Możnarównieżpowiedzieć,żeschemat
tenuwzględniateżczasyprzednowoczesnewpostacielementówjęzykpierwotnyipań-
stwopierwotne.Jednakżeuwzględnianietomacharaktermarginalnyisłużyjedyniedo
przedstawieniapunktuwyjściadlaprocesówkształtowaniawspółczesnychpaństw,na-
3Takiezrównaniegrupyetnicznejinarodumożesięwydaćniedoprzyjęciawobecrozpowszechnionej
wnaukachsocjologicznychtradycjirozróżnianiatychpojęć,anawetbudowanianatymrozróżnieniuskompli-
kowanychteorii.Naobronęzastosowanegotupodejściamożnapowiedzieć,żesąrównieżtacynaukowcy,któ-
rzyuważają,żerozróżnienietowzasadzieniemaznaczenia,gdyżzarównogrupy,którenazywasięetnicznymi,
jakitenazywanenarodamidążąwzasadziedotegosamego–zachowaniaswojejtożsamościkulturowej
ipodmiotowościpolitycznej.Por.Héraud(1994;cyt.zaŻelazny2006,s.122).
14
