Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
„RządwojskowychwIranietodziecinnemarzenie”…
17
Politolog,ekspertwdziedziniepolitykiwojskowejAmerykiŁacińskiej,
AlfredStepanzauważyłwswejanaliziebrazylijskiegowojska,żereakcja
żołnierzynakonfliktwpodzielonymspołeczeństwie„wdużymstopniu
dajeodpowiedźnapytanie,ktoostateczniewygra,aktoprzegra,ktoma
władzę,aktonie”3.Takiestwierdzeniejestprawdziwetakżewodniesieniu
doIranu-niezależnieczywczasachimperialnych,czyrepublikańskich.
Cowięcej,nawetpodczasokresu„normalności”irelatywniekrótkichrzą-
dówdynastiiPahlawich,atakżeRepublikiIslamskiejwojskoodgrywało
nadrzędnąrolęwprocesachpolitycznychispołeczno-gospodarczych.
Tłohistoryczne
Irantostarożytnepaństwozgodnymiszacunkutradycjamiwojsko-
wymi,sięgającymiwielustuleci4.Wpierwszymokresie,odczasówsta-
rożytnych(przedmuzułmańskich)dopierwszychnowożytnychdynastii
islamskich,irańskierelacjecywilno-wojskowebyłypoddawanewpły-
womróżnychkulturmilitarnych,arozróżnieniepomiędzysferącywilną
iwojskową-zatarte.Książętalubczłonkowiearystokracji,będącyblisko
monarchii,częstootrzymywalioddziaływojskowe,którymimoglidowo-
dzić.Wodzowieplemienninatomiastdowodziliregionalnymilublokal-
nymisiłami,którerównieczęstookazywałysięzarównozagrożeniem,
jakiwsparciemdlamonarchii.Owiprowincjonalniprzywódcyskupiali
wswoichrękachsporąsiłęmilitarną,któranierzadkomiałaznaczny
wpływnapolitycznąstabilnośćcentrum-stolicy.
Wstarożytności,kiedytowładcabyłnaczelnymdowódcąwojska,
kontrolaoperacyjnaczęstoznajdowałasięwrękachwysokiegorangą
oficera(Iransepahbad),którypełniłtakżefunkcjęministrawojnyinaj-
ważniejszegodyplomaty,mogącegowimieniumonarchynegocjować
porozumieniapokojowe.Oficerten,członekarystokracjiczynawetro-
dzinykrólewskiej,składałsprawozdaniabezpośrednioprzedwładzą.
Zewzględunaswojąpozycjęznajdowałsięwwąskimkręgukrólewskich
doradców.Mającświadomośćzagrożeń,jakiepowstają,gdyzbytwiele
władzywojskowejznajdujesięwrękachjednegooficera,jedenzmonar-
chówzdecentralizowałstrukturywojskoweizdywersyfikowałdowód-
ców,zktórychkażdydowodziłjednymkorpusem-napółnocy,południu,
wschodzieizachodzie.Oilepozwoliłotorozwiązaćproblemkoncentracji
3
A.Stepan,meMilitaryinPolitics:ChangingPaπernsinBrazil,PrincetonUniversityPress
,
Princeton,NJ1971,s.7.
4
A.Christensen,L)IransouslesSassanides,EjnarMunksgaard,Copenhagen1944,s.130-132.
