Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
INTELIGENCJAAKULTURA
tycznegopodjęciawalki;azatemgotowośćdowalkijest,wedługPeipsa,czynnikiem
odgrywającymznaczącąrolę.Takdefiniowanainteligencjarodzisięzawszetam,gdzie
istniejesilnaopozycjamiędzywładząpolitycznąanielicznągrupąspołeczną,która
dążydozmian.Opozycyjnośćzaznaczasięszczególniewyraźniewwarunkachkon-
frontacjimiędzywładządespotycznąaotwartąnanoweideeiprądyumysłoweelitą
wykształconą.
AndrzejZwoliński
29wyróżniłtrzymożliwościdefiniowaniainteligencji:wkatego-
riachgrupyosób,któratworzyirozpowszechniadobrakulturalneorazzarządzanimi;
jakozwiązanązokreślonymzawodemgrupęspołecznąorazwujęciuhistorycznym
–jakoniepowtarzalnezjawisko,zrodzonewkonkretnymmiejscuiczasie
30.Inneroz-
różnienieterminologiczne,równieżzakładająceistnienietrzechodmiennychgrupinte-
ligencji,zaproponowałAleksanderGella
31,badającinteligencjęprzezpryzmatjej
funkcjiwżyciuspołecznym,cechosobowychposzczególnychprzedstawicieliorazw
kontekściewydarzeńhistorycznychtowarzyszącychukształtowaniusiętejgrupy.
„Definicjafunkcjonalnaopisujeinteligentówjakoosoby,któreuczestnicząwtworzeniu,
dystrybucjilubzarządzaniudobramikulturalnymi.Definicjaatrybutywnaidentyfikujeinteli-
gentówwedługwykształcenia,zawodu,dochodów,stosunkówspołecznych.Definicjahistorycz-
natraktujeinteligencjęjakoniepowtarzalnezjawisko,którewydarzyłosięwdanymmiejscu
iczasie”
32.
Zauważamy,żetrzecieujęcieinteligencji–jakozjawiskawarunkowanegohisto-
rycznie–zjednejstronyjestnajszersze,zdrugiejnatomiastnastręczabadaczowinaj-
więcejtrudnościocharakterzemetodologicznym.
Możnawyeliminowaćczęśćproblemówpoprzezprzyjęciedodatkowegokryterium
ocenydziałańinteligencji,jakimjestkultura.Przemianywkulturzestanowiąswoisty
drogowskaz,wjakimkierunkubędziezmierzaładalszaewolucjainteligencji.Ujęcie
atrybutywneGellirównież,naszymzdaniem,wymagamodyfikacji:należybadaćinte-
ligentanieprzezpryzmatwykonywanegozawodu,dochodów,stosunkówspołecznych,
leczzuwaginajegocechypsychologiczne,któremanifestująsięwłaśniepoprzezwy-
bórokreślonegozawoduisposóbkształtowaniarelacjizotoczeniem.
NatrzymożliwościdefiniowaniainteligencjizwróciłatakżeuwagęGiowannaKa-
lebicz-Kreatza
33.NamaterialealmanachuWiechybadaczkaprześledziłapróbysamo-
określeniainteligencjiisformułowałanastępującedefinicje:pierwszaobjęłaogółludzi
wykształconych,drugieujęciedotyczyłowęższejgrupy,którawyodrębniłasięzogółu
ludziwykształconychiprzyjęłanasiebiezadanieduchowegoorazspołeczno-
-politycznegoprzewodnictwawprocesiekształtowaniasięsamoświadomościnarodo-
wej;trzeciadefinicjaobejmowałaśrodowiskoradykalne,rewolucyjno-ateistyczne
34.
Narozłamwśródinteligencjiwdrugiejpołowiedziewiętnastegowiekuwskazywał
29Encyklopedia„Białychplam”,t.8,s.211.
30Encyklopedia„Białychplam”,t.8,s.211.
31A.Gella,AStructuralDefinitionoftheIntelligentsiaagainsttheBackgroundofThreeHistoricalPe-
riods[w:]TheMythmakers.IntellectualsandtheIntelligentsia...,s.23.
32Por.J.Mikułowski-Pomorski,Inteligencjawobecnowychczasów[w:]Inteligencja.Tradycjainowe
czasy,s.235.
33Д.Н.Калебич-Креацца,„Вехи”ипроблемарусскойинтеллигенции...
34Д.Н.Калебич-Креацца,„Вехи”ипроблемарусскойинтеллигенции...,s.68–69.
