Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
INTELIGENCJAAKULTURA
formawyłoniłasięwdziewiętnastowiecznejPolsceiRosji
14.Rozpowszechnionaopi-
nia,żeterminzostałwprowadzonywRosjiwlatachsiedemdziesiątychwiekudzie-
więtnastego
15,jestbezpodstawna;wistociebyłonużywanywPolscejużwlatach
czterdziestych
16.Naszymzdaniem,należytraktowaćinteligencjęjakozjawiskospecy-
ficznierosyjskie–naturalnąkonsekwencjęodmiennychpodstawkulturowychisiłą
rzeczyodmiennegosposobureagowanianaokreślonewpływyobcejkultury.Sądzimy,
żedlakażdegozwymienionychobszarówkulturowych:Niemiec,PolskiczyRosji
należykonstruowaćosobnoklasycznymodelinteligenta.Pojęcie„inteligencja”jest
przecieżwtórnewobecsamegozjawiska.
Przedmiotempogłębionejanalizybędzierosyjskiinteligentjakotyppsychologicz-
no-społeczny,atakżewewnętrznatransformacjainteligencjizwiązanazposzczegól-
nymifazamikonfrontacjikulturowej.Zastanowimysięteżnadsposobemistnienia
inteligentawrelacjidopaństwajakostrukturypolitycznejorazwobecludu–siłykon-
serwatywnej,wrogiejlubwnajlepszymprzypadkuniechętnejprzemianom.Wdalszej
kolejnościrozważymykwestięmisyjnościinteligencji:samsposóbpojmowaniamisji
orazjejrealizację,zwłaszczawobliczudylematu:Rosja–Zachód.
Nieuchronniepowracapytanie:oczymmówimy,gdymówimyointeligencji?Naj-
bardziejpotocznerozumienieterminuwiążeinteligentazwykształceniem,zdolnością
dopojmowaniazjawiskwichzłożoności
17.Najczęściejporuszaneproblemyto:czy
inteligencjajestzjawiskiempowszechnym,czyjedyniewschodnioeuropejskimoraz–
jakiesąatrybutytejgrupyspołecznej.Napierwszepytaniejużudzieliliśmyodpowie-
dziijestonazbieżnazopiniąwiększościbadaczy,żeinteligencjarosyjskatozjawisko
jakościowoodmienneodinteligencjiEuropyZachodniej
18.MikołajBierdiajew19,spo-
glądającnarosyjskąinteligencjęzperspektywybliskostulatjejistnienia,pisał:
„Inteligencjarosyjskajestcałkowicieswoistym,niespotykanympozaRosjąwytworemdu-
chowo-społecznym.Inteligencjaniejestklasąspołecznąijejistnieniesprawiadużekłopotyin-
terpretatorommarksistowskim.Inteligencjabyłaklasąidealistyczną,klasąludzicałkowiciepo-
chłoniętychprzezswojeidee,wimięktórychgotowibylipójśćdowięzienia,nakatorgęina
śmierć.Inteligencjaniemogłaunasżyćteraźniejszością:żyłaprzyszłością,akiedyindziejprze-
szłością”
20.
14A.Hertz,TheCaseofanEasternEuropeanIntelligentsia,„JournalofCentralEuropeanAffairs”
1951,nr1;A.Gella,TheLifeandDeathofOldPolishIntelligentsia,„SlavicReview”1971,nr1.
15M.Malia,WhatisIntelligentsia?,„Deadalus”1970,summer.
16Por.A.Walicki,PhilosophyandRomanticNationalizm:TheCaseofPoland,Oxford1962,s.177.
17„intelligentia”–łac.rozumienie;М.Фасмер,Этимологическийсловарьрусскогоязыка,вчеты-
рехтомах,„Прогресс”,Москва1986,т.2,s.135.
18„Wujęciusocjologicznyminteligencjarosyjskamaodpowiednikiwewszystkichkrajachzachodnich,
natomiastwujęciusystemowym(prawno-ustrojowym)–czylizpunktuwidzeniaswoichfunkcjiwświa-
domościspołecznej,odczuciunarodowym,swojejroligatunkowejczyistotyjakościowejwsocjo-
technicznymmechanizmiewładzypaństwowejiorganizacjispołecznejzasadniczosięróżniodanalogicz-
nejwarstwywdawnymkręgukulturyłacińskiej”.Por.A.Lipatow,Rosyjskainteligencjawobecwładzy:od
samostanowieniadosamozagłady[w:]Inteligencja.Tradycja...,s.220,patrztakżeG.Popiel,R.P.Mohan,
IntellectualsandPowers[w:]TheMythmakers.IntellectualsandtheIntelligentsia...;A.Gella,TheIntelli-
gentsiaandtheIntellectuals,BeverlyHills,Sage1976.
19M.Bierdiajew,Rosyjskaidea,Wydawca:StowarzyszenieKulturalneFronda,Warszawa1999.
20M.Bierdiajew,Rosyjskaidea,s.30.
