Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzene
11
wtymdo:antropologiikultury,socjologiiorazpsychologii.Punktemwyjściarozwa-
żańnadmotoremzmianspołeczno-kulturowychwdziewiętnastowiecznejRosjisą
wnaszejpracymotywacjenaturypsychologicznejjednostki,ponieważtowłaśniejed-
nostkowepotrzebyiceleskładająsięnacharakterdanejspołeczności,awszerszym
kontekścietworzącharakterkultury:
„Aczkolwiekrzadkosięzdarza,byjakaśposzczególnajednostkamiałaogromneznaczenie
dlaprzetrwaniaifunkcjonowaniaspołeczeństwa,doktóregonależy,czyteżkultury,wktórej
uczestniczy,towłaśniejednostki,ichpotrzebyizdolnościstanowiąpodstawęwszystkichzjawisk
społecznychikulturowych.Społeczeństwasązorganizowanymigrupamijednostek,kulturyzaś
–wostatecznejanalizie–zorganizowanymipowtarzalnymireakcjamiczłonkówspołeczeństwa.
Ztejracjijednostkastanowilogicznypunktwyjściawszelkichbadańszerszychkonfiguracji”
10.
Inteligencjęwnaszychrozważaniachbędziemytraktowaćdwupłaszczyznowo:jako
jednostkę–indywidualność,którapodejmujepróbęokreśleniaswojegostosunkuwo-
becspołeczeństwa,orazjakogrupęludzidziałającychwsłużbiewiększejcałości.
Wtokurozwojuinteligencjirosyjskiejwwiekudziewiętnastymdałysięzauważyć
dążeniadoindywidualizacjiorazintegracjizespołeczeństwemjakotendencjeocha-
rakterzerozłącznym.Charakterystycznedlarosyjskiegointeligentajestodchodzenieod
zastanychwzorcówkulturowych,negacjaczęścilubcałościdziedzictwakultury,co
nastąpiłowdobiedekabryzmuiwlatachczterdziestychorazsześćdziesiątychdzie-
więtnastegowieku.Zpunktuwidzeniatransformacjikulturyindywidualnezachowania
poszczególnychprzedstawicielisądlabadaczadużocenniejsząwskazówkąniżzacho-
waniatypowe,bowiemreakcjenieprzystającedozachowańuwarunkowanychdanym
typemkulturyświadcząoingerencjiczynnikaobcegowutrwalonywzorzecreagowa-
nianaszerokopojmowanąrzeczywistość:„Predyspozycjeosobowejednostkimogąsię
przejawiaćniewjejkulturowouwarunkowanychreakcjach,leczwodchyleniachod
wzorówkulturowych”
11.
Zależnośćmiędzyjednostkąakulturąwyrażasięwtym,żeprocesyzachodzące
wewnątrzosobowościmanifestująsięwplaniekulturyiprzekształcająją.Nowewzory
zachowańsądziełemkilkuwybitnychjednostek,któreodważąsięwyłamaćzogólnie
przyjętegomodeluzachowań,przekonańitp.,dopieropóźniej–częstownastępnym
pokoleniu–rozszerzająsięnaspołeczności,bywkońcuogarnąćcałespołeczeństwo,
ajednocześniewywołaćgwałtownyopórzestronyelementówzachowawczych.
Wpracywychodzimyodpodstawowejtezy,żeinteligencjarodzisięwwyniku
konfrontacjizodmiennymodwłasnegotypemkultury.Wówczaszjawiskointeligencji
byłobycharakterystycznedlakażdegoobszarukulturowego,któryznalazłsięwobli-
czukonfrontacji.WtymprzypadkunaszpoglądjestzbieżnyzopiniąAndrzejaWalic-
kiego,którystwierdził,żeniemożnatraktować„inteligencji”jakozjawiskaspecyficz-
nierosyjskiego
12.Wartododać,żeKarlManheimuważałinteligencjęzazjawiskonie-
mieckie
13,aniektórzypolscyautorzyopisywalijąjakofenomen,któregoklasyczna
10R.Linton,Kulturowepodstawyosobowości,WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa2000,s.18.
11R.Linton,Kulturowe...,s.40.
12Por.A.Walicki,Filozofiaprawarosyjskiegoliberalizmu,Warszawa1995,s.42.
13K.Mannheim,ConservativeThought[w:]EssaysonSociologyandSocialPsychology,London1953,
s.125.
