Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
cjitonalnejfunkcjonalnegozróżnicowaniadźwięków(lubakordów)orazich
hierarchicznegoukładu.Pojęcietonalnościstosowanejestjednaktakżebądź
wodniesieniudoporządkuwysokościdźwiękówwprzebiegumuzycznym,
któryjestaudytywniedostrzegalny,bądźjakoterminopisującyfl[…]indyfe-
rentnąaudytywnielogikęrelacjimiędzyzanotowanymiwpartyturzenuta-
mi”(Jarzębska,1994,s.52).Wtympierwszymznaczeniupojęcietonalności
dotyczyniemalkażdejzachodniejmuzykiartystycznej,zwyłączeniemjed-
nakżetychkompozycji,którecharakteryzująsiębrakiemaudytywnie
uchwytnejflnierównorzędnościmiędzydźwiękami”,cozostałoporaz
pierwszyosiągnięte,jakcelniezauważaKarolBerger,wfl[…]dwuetapowej
rewolucjiprzeprowadzonejprzezArnoldaSchönberga,najpierwpoprzez
swobodnąatonalność13okresusiedmiulatpoprzedzającychpierwsząwojnę
światową,anastępniepoprzezbardziejzorganizowanąformędwunastoto-
nowąwlatachdwudziestych[…]”(Berger,2008,s.71).
(6)Wtymdrugimsensieprzymiotnikltonalny’odnoszonyjestjednak
takżedokażdejmuzykidodekafonicznejbędącejefektemowejrewolucji
schönbergowskiejorazkażdejpóźniejszej,którazrywazzasadącentralności
wysokościowej.Wtymprzypadkumówisięoltonalnościdwunastodźwię-
kowej’(twelve-tonetonality)(Perle,1978;por.teżAntokoletz,2009,s.527).
Choćtakierozszerzeniepojęciatonalnościwydajesiędziśnadużyciem,na-
leżyzauważyć,żestosowaniegowodniesieniudomuzykidodekafonicznej
zgodnejestzintencjamisamegoSchönberga14,któryuważał,iżkażdyutwór
muzyczny,wtymtakżejegokompozycjedodekafoniczne,maporządek
tonalny15(por.Rognoni,1978,s.395).Jednązkonsekwencjitakiegorozsze-
rzeniapojęciatonalnościjesttwierdzenie,żeteoretycznysystemrelacjipo-
międzykategoriamiwysokościdźwiękówmożemiećpostaćscentralizowa-
nąlubnie(Jarzębska,1994,s.54).
___
___
___
___
___
_
13Ponieważterminlmuzykaatonalna’używanyjestconajmniejwtrzechznaczeniach:(1)
jakokażdamuzykapozbawionatonalności,(2)wodniesieniujedyniedokompozycjiutrzy-
manychwokreślanejtuprzezBergeraswobodnejatonalnościwodróżnieniuodmuzykido-
dekafonicznej,(3)jakokażdamuzyka,któraniejestanitonalna,anidodekafoniczna(por.
Lansky,Perle,2001)dlauniknięcianieporozumieńwszędzietam,gdzietermintenstosowany
będziewdalszejczęściksiążkiwinnymniżwskazanetudrugieznaczenie,zostanietopod-
kreśloneosobnymkomentarzem.
14Wartozaznaczyć,żenazywaniumuzykidodekafonicznej,lubkażdejinnejpozbawionej
tonalności,terminemlatonalna’sprzeciwiałsięteżIgorStrawiński(1980,s.30).Mającjednak
świadomość,iżsystemtonalny,takjakgorozumiał,wmuzyceartystycznejZachoduflprzeżył
się”(s.30),Strawiński,wprzeciwieństwiedoSchönberga,podkreślałstanobojętnościwobec
terminultonalność’,którąrodzipojęcieatonalności.ZamiasttegopostulowałStrawińskiuży-
ciesłowalantytonalność’dlaopisaniakażdejtakiejsytuacji,wktórejdokonujesięświadomego
złamaniaporządkutonalnego(s.31).
15ZdrugiejstronyprzyopisiemuzykimówiłSchönbergczęstooflnieustalonejtonalności”
czyflfragmentachnieokreślonychtonalnie”(por.Schönberg,1972,s.7i9).
21
