Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
IMPERIUM-RELIKTPRZESZŁOŚCICZYWIECZNEWYZWANIE?…
15
przekraczaniegraniciuniwersalnośćidei11.Aleksanderbowiempopodbojutak
wielkiejliczbynarodównieposzedłzaradąswegonauczycielaArystotelesaiza
tradycjąpanhellenistyczną,wimięktórejrozpocząłwojnę.Niepotraktowałpod-
bitychziemjakowłasnościMacedończykówiGreków.Jegopaństwobyłotworem
ponadetnicznymiprzybrałopostaćdespotiiwschodniej,wktórejniemamiejsca
naelitęintelektualno-militarnąarystokratycznychpanóworazlud.Tuzzałożenia
jestjedenabsolutnywładcaitylkoonkorzystawpełnizdobrodziejstwpodbitych
ipodległychmuziem.AleksanderstałsiępierwszymwEuropienatakwielkim
obszarzejedynyminiekwestionowanymźródłemwładzy,prawaimocy12.
Imperiummacedońskiebyłowięcrodzajemabsolutyzmu,ale-wodróżnieniu
odEgiptuczyPersji-takiegoabsolutyzmu,dziękiktóremupowstajenkrólestwo
światowe”,nietylkoopartenamilitarnejpotędze,leczmającesiłęprzesłania
oówcześnieglobalnymzasięguicelach.Siłąioryginalnościątejideibyłojejuza-
sadnienie.Mandatdorządzeniaiustalaniaprawnapodbitychprzezsiebieterenach
Aleksanderujawniawliściedokrólaperskiego,Dariusza,wktórymokreślago
jakouzurpatoraiogłasza,żetojemu-Aleksandrowi-krajdalibogowie.Każe
nazywaćsięnkrólemAzji”,ponieważjestnietylkobasileusem(administratorem,
zarządcą),aleWielkimKrólem.Rozcinającsymboliczniewęzełgordyjski,usta-
nawiasamsiebiepanemprawiabsolutnymwładcą.
DlategoPlutarchpowie:nWierzył,żemamisjęodBogazharmonizowania
wszystkichludziistaniasięzjednoczycielemświata.Zebrałludziprzezodwołanie
siędozasady(λόγος),aniesiłyzbrojnej[...].Prosiłich,abytraktowalicałyświat
(οἰκουμένη),jakoswójkraj”13.
Pojęcieοἰκουμένηmadlaopisutejideizasadnicząwagę,definiujebowiem
światzamieszkanyprzezcywilizowaneludy.DlaAleksandraoznaczaświatowy
porządekspołecznyzjednoczonywspólnymprawem.Możnapowiedzieć,że
wtensposóbMacedończykzakończyłetapzaściankowościπόλιςiwpraktyce
ukazałzasadękosmopolityzmu,którejistotąbyłowprowadzenieiutrzymaniena
całympodbitymobszarzeὁμόνοις:cywilizacyjnejikulturowejzgodyijedności
14
.
JakrelacjonowałPlutarch:nLeczmającsięzaustanowionegoprzezbogówna-
miestnikairozjemcęwszystkich,przymuszałsiłąorężatych,którychniemógł
przekonaćsłowem,mieszającjakwnaczyniumiłosnymżycieludów,ichobycza
-
je,małżeństwa,trybżycia,rozkazującimwszystkimuważaćcałyświatzaswą
ojczyznę,swójobózwojskowyzaichwłasnątwierdzęistrażnicę,ludzidobrych
11Por.H.Izdebski,Historiamyślipolitycznejiprawnej,Warszawa1996,s.42.
12Por.K.Nowotka,dz.cyt.,s.324.
13PlutarchzCheronei,Żywotysławnychmężów,I,6,329,tłum.M.Brożek,Wrocław1977.
14Por.P.Ziółek,dz.cyt.,s.64.
