Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Gatunekjakokategoriaspołecznojęzykowa
37
społecznojęzykowym(CHARAUDEAU,1983;terminzapożyczonyodetnometodo-
logów),bojestwnimcośzceremonii;ErvingGoffmanwprowadzapojęciery-
tuałudoswojejteoriintwarzy”,upatrującwtejostatniejobiektukultu,wręcz
sakralnego,itymtłumacząckodyfikacjępostępowaniarozmówcówoszczę-
dzającychwłasnąicudzątwarz.
Reasumując,szerokowystępującewlingwistycznychteoriachpojęciekon-
tekstuniemawnichjednoznacznejdefinicji.WedługFrançoisRASTIERA(1998:
97),problemkontekstunależydofundamentalnychrozważańontologicznych,
pozwalazrozumiećipodkreślićzmianyepistemologiczneobserwowalnewe
współczesnychnaukachojęzyku.Francuskaanalizadyskursutymsięwłaśnie
różniodinnychparadygmatówtekstowo-dyskursywnych,żewłączankontekst”
doimmanencjidefinicyjnejdyskursu,przezcoprzestajeonbyćkontekstem
sensustricte.
Dyskursnieobjawiasięinaczejniżwpostacigatunków,będącychjegoce-
lowymidziałaniami.Dyskursjestdziałaniemukierunkowanymnarealizację;
ukierunkowanietojestwielorakie.Rytuałspołecznojęzykowy,wyrażony
wkontrakcieobligującympartnerówdyskursu,jestukierunkowanynarozmaite
cele,ateidentyfikujemyzgatunkami.Gatunkistanowiąwięcpredyspozycje
dyskursudorealizacji,narzędziakomunikacji,pozwalająceczłonkomwspólno-
tytworzyćirozumiećwypowiedziwodniesieniudowarunkówspołeczno-hi-
storyczno-kulturowych.Gatunekjestbytemabstrakcyjnym,istniejącymwkon-
kretnychtekstach.Stanowipośrednieogniwomiędzydyskursematekstem.Jest
działaniemcelowym,wyrażającymsięwmniejlubbardziejpreferowanejfor-
mieinośniku.
Tekstzawszeprzynależydogatunku.Niemożnagozinterpretowaćjako
zdarzeniakomunikacyjnego,jeśliwcześniejniezdefiniowanoinieopisanoza-
chowańspołecznojęzykowych,kontraktupodmiotowego,celudziałania.Po-
czątkiemgatunkówsąróżnicującesiępraktykispołeczneszukającedlasiebie
formwyrazu.Gatunkipowstają,ewoluują,zanikająwzależnościodtego,jaki
losspotykaokreślonepraktykidyskursywne,relacjemiędzypodmiotowe,po-
trzebyspołecznegokomunikowania.
Ponieważdyskursjestdziałaniemcelowym,wielokierunkowym,dystry-
buujesiępomiędzywłaściwymurepertuargatunków.Przykładowo,dyskursre-
ligijnyprzybieraformydziałaniacelowegowmszy,kazaniu,katechezie,modli-
twie,liściepasterskim,encykliceitp.Dyskursdziennikarskijestdziałaniem
poprzezwiadomość,notatkę,depeszę,sylwetkę,reportaż,felieton,edytorialitp.
Wdyskursieprawnymmamy:konstytucję,kodekspracy,ustawę,rozporządze-
nie,dekret,testament,abolicjęitp.
Forma,zwanawefrancuskiejteoriiscenografią,jestodbiciemwszystkich
elementówrytuałuspołecznojęzykowego,awięckontraktumiędzypodmiotowe-
go,sytuacji,tematyki,celuitp.Zgodnieztypowądladyskursupodwójnąlo-
giką,czyliwiązaniemaspektówspołecznychijęzykowych,możemywniosko-
