Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wyrażeniakwantyfikująceinegacjawhebrajszczyźnieł
Zwracauwagękwantyfikatorogólnydotyczącyczasu-każdejchwili,każdegodającego
ioniedającegosiępomyślećmomentu.Wpolszczyźnierealizowanyjestwyrażeniemzawsze,
arwhebrajszczyźniebiblijnejdwomaalternatywniewspółwystępującymileksemami:
If
ęjע
{oLaM(przeszłość;dawneczasy;pradzieje;trwanie;długiczas;przyszłość;wieczność;wiecznie;
nazawsze;nawieki)i
T
ע
{aD(wieczność;nieograniczonaprzyszłość;zawsze;nazawsze;
wiecznie).Pierwszyznich,ponieważjestrealizacjąrdzenia
Ięע
{LMwyrażającegoideęza-
krywania,nieznajomości,zasłaniania,odnosisięnietylkodoczasu,lecztakżedoniemożliwej
doogarnięciamyśląprzestrzeni.Wyrażazatemnieskończonośćibezgraniczność,nieogarnio-
11111
twierdzenia,pozostawiamyinnymdyscyplinomnaukowym”(R
USSELL
,2000:57).Wrzeczywistejargu-
mentacjizaśprawdaformalnaniejesttakinteresująca,jakprawdamaterialnadere,zawartawprzedmio-
towymodczytaniuformuły.Ustalenietejostatniejwrzeczywistym,ekstralingwistycznymświecienie
zawszejestmożliwe,azawszewielorakouwarunkowane.Przetoformułaskonkretyzowanawjęzyku
naturalnymiodniesionadorzeczywistegoświatatraciswójwalorniezawodności.Języknaturalnynarzu-
caswewłaściwościsztucznemu,idealnemujęzykowilogikiklasycznejwjegoczystej,sformalizowanej
postaci.Chodziotakiecechy,jak:wieloznaczność,nieostrość,metaforyczność,wyrażeniasystematycznie
wprowadzającewbłąd(tzw.błędykategorialne),możliwośćbudowaniaparadoksów,brakjedno-
jednoznacznychrelacjimiędzystrukturągłębokąipowierzchniową,wyrażeniapozorne,pustereferencjo-
nalnie,rozchwianeregułyskładniowo-semantyczneiin.
Stosowanieantonimówwparachzdańsprzecznych,różniącychsięjedynienegacją,wzasadziepod-
ważaprawopodwójnegoprzeczenia(~~p→p),aprzeztooczywistośćodzwierciedlających,według
Russella,fundamentyontologicznetrzechzasad,zwanychteżprawamimyślenia:
•prawotożsamości:p=p:to,cojest,jest,
•prawosprzeczności:~(p^~p):nicniemożezarazembyćiniebyć,
•prawowyłączonegośrodka:pv~p:wszystkomusialbobyć,alboniebyć.
BertrandRussellpiszeoichniedowodliwościempirycznej,azarazemmentalnejobecnościapriori
wrkażdymdoświadczeniu(R
USSELL
,1995).
Wyrażeniafunkcyjne,będącekonkretyzacjamischarakteryzowanychprzedewszystkimpoprzezich
matryceprawdziwościowefunktorówklasycznegorachunkuzdań,sąwieloznaczne,aichpolisemiczność
spotęgowanajestpoprzezszerokorozumianykontekst.Jeżeliprzypisujemyjakiejśformulelogicznejilu-
strującejąrozumowanie,nieunikniemytakżeskomplikowanychzagadnieńzwiązanychzimmanentnie
wpisanymiwpolszczyznęgramatycznymiwłaściwościamitekstu,mianowicieztemporalizacjąwypowie-
dzenia,iróżnorakąjegomodalizacją(odepistemologicznejpodeontyczną).Wielkąrolęodgrywajątu
kwestiespójnościtekstu,awszczególnościanaforaikataforaorazprosentencjalizacja.Niemożnarównież
pominąćdoniosłychkwestiistylistycznych,dziękiktórymrozumowanietraciswą„logiczną”nienatural-
ność,przystosowującsiędonaturalnegowokreślonymdiapazoniestylistycznymmodusloquendi.Prawa
logicznemogąbyćzpowodzeniemilustrowanezdaniamijęzykanaturalnegozacenęutratyinformacyjno-
ści,czylitzw.substancjalizację.Możemyzatemmówićzdużąpewnościąniezawodnościwnioskowania
implikacyjnegobanały,wktórychtreśćnastępnikajestjużwpisanawtreśćpoprzednika,np.„Jeślimasz
ciotkę,totwojamamalubojciecmająsiostrę.Skorozaśtwojamamaiojciecsąjedynakami,toniemasz
ciotki”.Drugimsposobemjestjęzykowe„uzmiennienie”formuły.Podałamprzykładtranspozycjiprostej,
którejkonkretyzacjąjestprzytoczonerozumowanieociotce.Natomiastjejdesemantyzacjazapomocą
możliwie„pustych”znaczeniowowyrażeńmożezostaćdokonanazarównowjęzykuprzedmiotowym
(Jeżeliokreślonaprzyczynawywołujejakiśskutek,tojeżeliskutektenniezachodzi,toprzyczynanie
miałamiejsca),jakiwmetajęzyku(Jeślinapodstawiejakiejśprzesłankiuznajemyokreślonywniosek,to
jeżeliwniosektenjestfałszywy,tofałszywąteżmusibyćprzesłanka).
11
