Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24JanWoleński
przepisyprawne,ponieważuważająjezasłuszne,niżgdystosująsiędonichpod
przymusem.Rzeczywiściepierwszestwierdzeniedotyczyjęzykaprawa,drugie-
faktuspołecznego,atrzecie-stanuświadomościspołecznej,jednaktonicnie
dodajedotreścitychkonstatacji.Sytuacjajestponiekądpodobnadorozważań
ostrukturzedziełaliterackiego.Ingarden(1961)zaproponowałwielowarstwową
teoriędziełaliterackiego,wktórymwspółwystępują:językjakostrukturasyn-
taktyczna,sensywyrażeńiświatprzedstawionywdziele(jesttouproszczone
ujęcietejkoncepcji).Takakonstrukcjaontologicznanawiązujedofenomenologii.
WieluliteraturoznawcówuznajerozważaniaIngardenazabardzointeresujące,
ale,oilemiwiadomo,prawieżadenznichniewykorzystujetejkoncepcjido
analizykonkretnychutworów.Wtensposóbdochodzimydokonkluzji,żepogląd
Langawsprawiezłożonejstrukturyontologicznejzjawiskaprawnegomacharak-
terfilozoficzny,anieteoretycznoprawny.Podobniemasięsprawazpropozycjami
monistycznymi,naprzykładzkoncepcjąKelsena(prawobytujewsferzepowin-
ności),Petrażyckiego(prawojestzjawiskiemfizycznym)czyPounda(prawojest
faktemspołecznym).Sątorozstrzygnięciaontologiczneitaknależyjetraktować.
Ktośmożepowiedzieć,żedecyzjaontologiczna-awkonsekwencji:defini-
cyjna-wsprawietego,czymjestprawo,wpływanawybórzagadnieńisposób
ichbadania,czylinato,codziejesięwramachpłaszczyznwyróżnionychmeto-
dologicznie.Przypuszczam,żepoglądtenwiążesięztradycyjnym,sięgającym
Arystotelesa,naciskiemnawagędefinicjirealnych,jakoujawniającychistotę
badanychzjawisk.StanowiskotopodzielałnaprzykładPetrażycki,któryuwa-
żał,żebezadekwatnejdefinicjiprawaniesposóbzbudowaćzadowalającejteorii
prawa.WszelakogdybyPetrażyckimiałrację,trzebabyuznaćwiększośćteorii
naukowychzawadliwe.Tymczasemmożnaprzecieżtworzyćteoriefizycznebez
definiowania,czymsąobiektybadanewfizyce,teoriematematyczne-bezwyja-
śnienia,czymsąpojęciaiprzedmiotymatematyczne,biologiczne-bezokreś-
leniatego,czymjestżycie,socjologiczne-bezdefiniowania,czymjestgrupa
społeczna,psychologiczne-bezdefiniowanapsychikiitakdalej.Podobniejest
wwypadkuprawa.Możnabadaćjęzykprawny,społeczneźródłaprawaczyświa-
domośćprawnąbezdefiniowaniaprawa(bezpodawaniajegodefinicjirealnej).
Istotnie,wteoriiprawapewneintuicje,nazwijmyjenmetateoretycznymi”
,mają
znaczenieheurystyczne-kierująbadaczywstronędanychobszarówrozważań.
Przeświadczeniatewhumanistyceinaukachspołecznychmająwiększeznaczenie
niżnaprzykładwmatematyceczyfizyce,alepraktykabadawczajakoś-mniejlub
bardziejsprawnie-radzisobiezrozmaitymilukamimetodologicznymi.Zawsze
jednakprzedmiotbadaniazmieniasięikształtujewtokupraktykibadawczej;nie
jestnzadany”mniejlubbardziejapriorycznympostanowieniemdefinicyjnym.
Pewneintuicjepreteoretycznesązawszerespektowane,aleniemająbezwzględnie
obligatoryjnegocharakteru.
