Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26JanWoleński
Jeślirozważamystosunekprawadomoralności,czylipodejmujemyzagadnienia
etycznewodniesieniudoprawoznawstwa,trzebazawszepamiętaćoodróżnieniu
etykiopisowejodnormatywnej.Ponieważprawonależydosystemukontrolispo-
łecznej,rozpatrywaniewzajemnychfaktycznychrelacjipomiędzyelementamitej
całościnależydoetykiopisowej,czylidefactodosocjologii,zajmującejsięprawem,
moralnością,religiąiobyczajami.Normatywnypunktwidzeniajestinny-polega
napostulowaniu,jakieprawobyćpowinno,zpunktuwidzeniaokreślonychwar-
tości,takichjaksłusznośćczysprawiedliwość.Takteżtradycyjnierozumianotę
kwestięwdziełachzzakresufilozofiiprawaijejhistorii(międzyinnychtych,które
wymieniamwniniejszymopracowaniu).Spóroto,czyetykanormatywnadajesię
ugruntowaćnaukowo,sięgapoczątkówmyśliludzkiej-alejesttospórfilozoficzny,
niefaktualny.
5.Zakresproblematykiteoretycznoprawnej
Wświetlewcześniejszychuwagstajesięjasne,żeproblematykatakzwanejfilo-
zofiiprawaniejestograniczonajedyniedokwestiiaksjologicznych;jestznacznie
obszerniejsza.Kwestieaksjologicznedominowały-inadaldominują-wfilozo-
ficznejrefleksjinadprawemzuwaginaichwagędlatego,cookreślasięjakodelege
ferenda(prawo,którejestprojektowane),atakżewwieluwypadkachinterpretacji:
delegelata(prawoobowiązujące).Moralneocenyprawa,zarównoobowiązują-
cego,jakiproponowanego,sąnieuniknione,gdyżdotycząkwestiizjednejstrony
fundamentalnych,azdrugiej-kontrowersyjnych(bywspomniećtylkooaborcji,
eutanazji,LGBTczyprawachzwierząt).Wieluprawnikówwskazywało,żedzięki
pozytywistycznemurodowodowiniemieckiegośrodowiskaprawniczego-wpew-
nymsensieodpornemunaetycznywymiarprawa-ułatwionebyłowprowadzenie
nustawowegobezprawia”(terminRadbrucha),zwiadomymiskutkamitegostanu
rzeczy.Bezwątpieniapraktyczneznaczenieaksjologiiprawniczejniepowinnojed-
nakzaciemniaćfaktu,żewieleproblemów,uważanychzateoretycznoprawne,ma
naturęfilozoficznąitakwinnybyćtraktowane.Sątozagadnieniatradycyjnieuzna-
wanezaepistemologiczne(kwestiapoznawaniaprawaczyapriorycznościniektó-
rychpostulatów)iontologiczne(sposóbistnieniaprawa).Filozofiaprawajestprzy-
kłademtakzwanejfilozofiiczegoś,podobniejakfilozofiajęzyka,nauki,polityki,
umysłuitakdalej.Żyje-bytakrzec-ztego,cozjednejstronydostarczajejprawo,
azdrugiejfilozofiaijejhistoria.Przykłademnajnowszymzwiązkuteoriiprawa
ifilozofiijestrozpatrywanieprawawkontekściesporunaturalizmuzantynatura-
lizmem(Woleński2016);potraktowaniePetrażyckiegojakonaturalisty,aKelsena
jakoantynaturalistyrzucanoweświatłonaichpoglądyfilozoficznoprawne.Rzecz
niesprowadzasięjedyniedointerpretacjipoglądówważnychzperspektywyhisto-
rycznej,aledotyczyrównieżzagadnieńsystematycznych;inaczejbowiemwygląda
istnienieipoznawanieprawazpunktuwidzenianaturalizmu,ainaczej-zpunktu
widzeniaantynaturalizmu.
