Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Czymjestflozofaprawa?
23
3.Wielopłaszczyznowateoriaprawa
Dobrympretekstemdoanalizymiejscafilozofiiwprawoznawstwie-który
odrazuprowadzidopewnego,trafnegomoimzdaniem,rozumieniafilozofii
prawa-jesttakzwanawielopłaszczyznowateoriaprawa(zob.Woleński1970;
Woleński2012,rozdziałI;Woleński,Jakubiec1984).Stanowionaodpowiedźna
różnorodnośćproblematykiteoretycznoprawnej.Koncepcjatabyłazainicjowana
przezWróblewskiego(Wróblewski1969).Jednymzjejmotywówbyłaobserwa-
cjaswoistejniewspółmiernościkonstrukcjiteoretycznoprawnychoferowanych
przezposzczególnychteoretykówprawa-czyminnymzajmowałsięKelsen
(prawoistniejewsferzenormatywnej),czyminnymrealizmamerykański(prawo
istniejejakozjawiskospołeczne),ajeszczeczyminnymPetrażycki(prawojest
zjawiskiempsychologicznym).ZwróciłnatouwagęLande(1959),który-cho-
ciażbyłzdeklarowanymzwolennikiemkoncepcjiPetrażyckiego-dostrzegał,że
psychologizmniewyczerpujeproblematykiteoretycznoprawnej;nieoferujena
przykładzadowalającejkoncepcjinormyprawnej(wtymwzględzieLandewyżej
ceniłKelsena).Wielopłaszczyznowateoriaprawawyróżniapoziomyprawaijego
badania.Wstandardowejwersjimamytrzypłaszczyzny:logiczno-językową,
socjologicznąipsychologiczną.Możnajepojmowaćontologicznielubmeto-
dologicznie.Ujęciemetodologicznejestrelatywnieproste.Prawomożnabadać,
popierwsze,jakojęzyk-stosujesięwtedymetodylogikiisemantyki;podru-
gie,jakofaktspołeczny-wykorzystujesięwtedymetodysocjologii,potrzecie,
jakoświadomośćprawnąjednostekigrupspołecznych-używasięwtedymetod
psychologicznych.Teoriaprawajestprzytymuznawanazadyscyplinęjednolitą,
zuwaginaswójprzedmiot,czyliprawo.Tojednakprowadzidopierwszego-
ontologicznego-rozumieniapłaszczyzn.Skorobowiemprawomabyćprzed-
miotemteoriiprawa(czyteżprawoznawstwa),gwarantującymdystynktywny
charaktertejdyscypliny,trzebaówobiektjakośscharakteryzować.Następnie:
jeśliteoriaprawamabyćnauką,toprzedmiotbadańpowinienbyćtraktowany
jakofakt.Cotojednakznaczy,żefaktjakoprzedmiotbadańjestwielopłaszczy-
znowy?
WiesławLang(1962)traktowałprawojakozłożonąstrukturęfilozoficzną,
wktórejwspółwystępujewieleaspektów,alecałośćistniejejakojednolityfakt.
RozwiązanieLangajestinteresujące,jednaknietylejakokonstrukcjateoretyczno-
prawna,ilejakokonstrukcjafilozoficzna.Prawnikowijestwzasadzieobojętne,
czyprawojestzłożonąstrukturąontologiczną,czyteżnie.Możepoprzestaćna
stwierdzeniu,żeczasemprawojawisięwpostacitekstupodlegającegoanalizie
logiczno-semantycznej(czy,używającbardziejpopularnejnomenklaturypraw-
niczej,wpostaciwykładniprawa),innymrazemjakofaktspołeczny,awjeszcze
innychokolicznościachprzybierapostaćprzeżyciapsychicznego.Prawnikmoże
teżwogóleniezwracaćnatouwagiizadowolićsięstwierdzeniem,żejeden
przepisprawnyjestjasny,ainnynie,żeskutkiemprawaczasamijestograniczenie
przestępczości,alebywateżinaczej,żelepiejjest,gdyadresaciprawaakceptują
