Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Etykaamyślenieopolityce
15
lić,kapitalizmzmieniłswojeoblicze-zrynkowegoprzekształciłsięwkorporacyj-
ny.Odkądnpierwszemuświatu”zabrakłowspólnegowroga,jakimbyłblokpaństw
komunistycznych,zmieniłsięrównieżkształtspołeczeństwdemokratycznych.
Współcześnieniktniemożepowiedzieć,jaktwierdziłniegdyśDzielski,że
nkochakapitalizm”
,niktteżniewierzywtzw.prawarynku.Rynekokazujesię
irracjonalny.Prawaformułowaneprzezekonomistównienadążajązadynamicznie
zmieniającymisięwarunkamirynkowymi,coszczególnieuwidoczniłosiępodczas
ostatniegokryzysu.
Równocześnierynekpozostajenową,poBoguiczłowieku,miarąwszechrzeczy.
Człowiekzkolei,naskutekabsolutyzowaniawartościużytecznościifunkcjonalno-
ści,stajesiękolejnymwytworemwspółczesnejcywilizacjitechnologicznej,kolejnym
ntowarem”
,mającymjedyniewartośćrynkową6.
Wrazzprzemianamiustrojowymiwkraczamywepokęnpłynnejponowoczesno-
ści”
,wktórejcorazbardziejsamotniicorazbardziejbierniludzierozglądająsiębezrad-
niewoczekiwaniunasens,nawskazówki,corobićzeswoimżyciem,aleodpowiedzi
albonieotrzymują,albosąonetaksprzeczne,żetylkopogłębiająaksjologicznychaos.
Wydajesię,żenaszeobecneproblemywynikajązniewłaściwejperspektywy
postrzeganiaczłowiekaijegomiejscaorazroliwspołeczeństwie.Źródłemkry-
zysuaksjologicznego,aletakżepolitycznego,jestnadmiernezawężanieczyraczej
unicestwianiepojęcianczłowieczeństwo”wewspółczesnymdyskursiespołeczno-
-politycznym.Współczesnemodeleczłowieka,funkcjonującewświecieliberalnych
demokracji,wktórymnposłuszeństwowzoromniezbędnymdlautrzymaniaładu
osiągasięprzypomocypokus,anieprzemocy”7,niewystarczajądoobronyczłowie-
kaprzedtotalnąmanipulacją,anawetjąułatwiają.Pokrótceomówięnajważniejsze
znichiichkonsekwencjedlarozwojujednostkiispołeczeństwa.
Pojęcieczłowiekawklasycznymliberalizmie
Liberalnymodelczłowiekajestpowszechnieznany,przypomnęzatemjedyniejego
głównezałożenia.Wprojekcietymczłowiekjestwpełnisamodzielnąjednostką,
obdarzonącałkowitąautonomiądecyzyjną.Jestwpełnisuwerennymdysponentem
własnejsferyprywatnej,swoichpreferencjiiskłonności.
Uźródełtegoprojektuleżałoprzekonanie,żeznaturydobryczłowiekjestwypo-
sażonywsumienie,którekierujejegowyborami.JohnLockeiAdamSmith,twórcy
liberalizmu,uzasadnialiswojeprzekonanieoważnościzasadmoralnychiistnieniu
6nObecnymodelkapitalizmuprzekształcaspołeczeństwoobywatelskiewspołeczeństwokon-
sumentów,wktórymniktniemożestaćsiępodmiotem,jeżelisamnieprzekształcisięwcześniej
wtowar,iniktniemożewsposóbniezagrożonyzachowaćswojejpodmiotowości,jeżeliniemainie-
ustannienieuzupełniacech,jakichwymagasięodtowarurynkowego”
,za:Z.Bauman,Szanseetyki
wzglobalizowanymświecie,Kraków2007,s.149-150.
7Idem,Dwaszkiceomoralnościponowoczesnej,Warszawa1994,s.27.
