Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
13
powiedzialnezanadejściekolejnychetapówrozwojumożnaokreślićmegatrendami.
Odpowiadająonezatzw.zmianęsystemową(czyliewolucjęsystemu),którasię
wiążezpowstawaniemnowychinstytucji,kształtującychdanysystem.Obejmujeona
instytucjonalizacjęgospodarczo-rynkową(np.budowęgospodarkirynkowo-prywat-
nej),polityczną(np.dążeniedoliberalnejdemokracji)ispołeczno-kulturową(np.
budowęspołeczeństwaobywatelskiego).Zmianyzachodzązarównowposzczególnych
subsystemach,oddziałującychnawzajemnasiebie,jakteżwposzczególnychelemen-
tachsystemu12.
Ewolucjasystemugospodarczegoijegoinstytucjizależysilnieodzmianwsposo-
biedziałalnościgospodarczej,czyliwobrębieprodukcji(zmianystrukturyisposobu
organizacji13),wymianyidystrybucji14orazkonsumpcji.Zasadniczezmianywrozwoju
wpływałynazmianęobowiązującychregułgry,czylipowstawanienowychinstytucji
lubzmianędotychczasowych.Zmianywobrębietychelementówdoprowadziłydo
ukształtowaniasięwgospodarceróżnychrodzajówsystemówgospodarczych,wśród
którychwyróżniasię,historycznieujmując,gospodarkęfeudalną,kapitalistyczną,
rynkowąorazdigitalną,awichramachróżnepodtypy.
Ewolucjasystemupolitycznegoijegoinstytucjiprzejawiasięwzmianach
wstrukturzewładzyiorganizacjipolitycznych,stopniucentralizacjiwładzy(państwa
złożoneipaństwaunitarne),wstrukturzenarodowejpaństwa(państwawielo-
narodowe,państwanarodowe),wsystemieprawnym(ustawowy–wzorowanyna
prawierzymskim,skodyfikowanyifunkcjonującynp.nakontynencieeuropejskim,
orazzwyczajowy,np.commonlawwWielkiejBrytaniiiwUSA).Dziękitym
zmianomewoluowałaformapaństwa15,systempartyjny16iinstytucjesystemu
politycznego.
12Wksiążcezostaniewypracowanywłasnysystemporównywaniaewoluującychsystemów(wrozdziale4).
13Strukturajestzwiązanaztym,ktoprodukuje(podstawowegrupyspołeczneorganizująceproces
produkcjiwichścieżceewolucyjnej:arystokracja,burżuazja,menedżerowie),coprodukuje(produkcja
koncentrujesięwhistoriiwróżnychsektorach:rolniczym,przemysłowymczywusługach),dlakogo
produkuje(produkcjanarynekkrajowylubcorazbardziejznaczącyobecniezagraniczny)ijakprodukuje
(sposóborganizacjiprodukcjiisposóbpozyskiwaniakapitału).Państworegulujeprzebiegprodukcjilub
teżsamojestwniązaangażowane,corównieżwpływanakształtewolucjisystemugospodarczego(wzrost
udziałuwłasnościpaństwawgospodarce,wzrostudziałuwydatkówpaństwanaprodukcję,wzrost
wzakresieregulacjiprawawłasności).
14Nawymianęidystrybucjęwpływająsposobyorganizacjiśrodkapieniężnego(systempieniężny
isystemywalutowe)orazmiędzynarodowaorganizacjahandluwdanymokresieirelacjegospodarcze
(np.przepływpracy,kapitałuitp.),określającestopieńmobilności.
15Przyjmującpostaćmonarchiistanowej,absolutnej,oświeconej,konstytucyjnej(unitarnejizłożonej),
republikiwczesnonowożytnejipóźnonowożytnej,monarchiiotendencjachneoabsolutystycznychiauto-
rytarnych(cesarstwo),dyktatury,totalitaryzmu,monarchiiparlamentarnejirepublikiparlamentarnej
(unitarnejizwiązkowej)orazdemokracjiparlamentarnej(wformierepublikilubmonarchii),wktórej
wykształciłysiętrzypodstawowetypy:demokracjaparlamentarno-gabinetowa,kanclerskaiprezydencka
(parlamentarno-prezydenckaisemiprezydencka).
16Np.koterie,koteriearystokratyczne,klubypolityczne,partieelitarne,partiemasowe.
